Bijlages

29.11.2007
Het Eindhovens Dagblad kondigt vandaag op de voorpagina vier nieuwe bijlages aan. Da's niet volgens het Groene of het Witte, maar volgens het Brabantse boekje. Een plaatselijk weekblad ten onzent heeft zo járen bij zijn titel vermeld: Oplaag 20.000. Brabanders zijn nogal eens geneigd het op te schrijven zoals ze het zeggen.

(Voor alle zekerheid: bijlagen en oplage.)

Geveld

18.12.2007
Er zijn van die zinnetjes, die je voor even of voor goed (die dag) doen besluiten, de krant terzijde te leggen. Zoals dit in het EeDee van heden: 'Na een halfjaar door ziekte te zijn geveld (...)'
De persoon in kwestie, bisschop Hurkmans van Den Bosch, is een half jaar geleden door een ziekte geveld. Sindsdien is hij meermalen opgestaan, maar het definitieve herstel heeft een half jaar geduurd. De man is niet telkens opnieuw geveld. Het werkwoord vellen slaat oorspronkelijk op het omhakken of -zagen van bomen. Als dat gebeurd is, dan is het vellen afgelopen, zogezegd.

Beslagen

17.11.2007
De VPRO GIDS meldt: 'Andere Tijden toont donderdag wat er nog bestaat aan Nederlandse adel. Daarom een minicursus voor alle niet-edellieden die toch enigszins beslagen voor de buis wil (sic!) zitten.'
Het gaat mij om het gebruik van het woord beslagen. Van Dale (een wat oudere druk, maar dat is in dit geval niet erg, denk ik): 'bn., 1. met de beslagbijl bewerkt (...); -2. met aanslag bedekt (...);-3. drachtig (...)-4. onderlegd (...).
Wat ik in het woordenboek mis, is het beslaan van een paard, terwijl dat helemaal niet uit de tijd is. De VPRO GIDS bedoelt hier met 'beslagen' volgens mij inderdaad 'goed voorbereid' in die zin, dat men 'beslagen ten ijs komt', zodat men niet uitglijdt. Een andere manier om beslagen voor de tv te zitten, kan ik me niet voorstellen.

Acht van Chaam

25.11.2007
Zou die Scheringa met z'n klassiekers ook alles van de Acht van Chaam weten?

Over dat vernoemen zullen we het verder maar niet hebben.

Diederik Samsom kent zijn Nederlands

21|07|07
Zei het PvdA-kamerlid Diederik Samsom <- volgens de Volkskrant van heden over minister Van der Hoeven van Economische Zaken: 'Bij haar is de knop nog steeds niet om, hoewel het regeerakkoord de geest uitademt van duurzame energie.' Aangezien n'importe welke zaak nimmer een geest uitademt en ook niet inademt, maar eventueel wel 'de geest kan ademen', de heer Samsom toch maar even gevraagd of hij hier juist is geciteerd.
En de Kamer kan dan wel met reces zijn, maar Samsom beantwoordt onze mail per omgaand, en wel als volgt:
'Nee, niet letterlijk. Ik zal iets in die trant hebben gezegd, maar de term ‘geest uitademen’ gebruik ik niet (geloof niet eens dat het volledig correct Nederlands is).'

Waarop hhBest het kamerlid heeft gefeliciteerd met zijn slagen voor het vak Nederlands ;-)

Reacties op Dorpsplein

Verrek!

22|06|07
Ene Remco Meijer, zich in de Volkskrant manifesterende als literatuurcriticus, schrijft: 'Hij (Gerard Reve, G.) verexcuseert zich'. Een contaminatie van (zich) verontschuldigen en excuseren.

G.

Hun

16.11.2007
Daar gaat-ie weer, deze keer bij het ANP, kennelijk overgenomen door de Volkskrant: '(...)zou dat betekenen dat een groot deel van de 75 werknemers hun baan terugkrijgt'.
Eens onzijdig blijft onzijdig, dus een groot deel krijgt zijn baan terug.

G.

Leve de MSN-taal!

Door Joop van Gent jr.
Ik heb me over purisme in het Nederlands de afgelopen dagen weer kunnen verkneukelen: het probleem is namelijk dat veel mensen met een goed gevoel voor grammatica zich hautain opstellen tegenover landgenoten die bijvoorbeeld "dt"-fouten maken, of l"hun/hen"-schendingen plegen. Die kwestie gaat natuurlijk grotendeels terug tot de hamvraag of grammatica en spelling prescriptief of descriptief zouden moeten zijn. Maar ook tot de fundamenten van het menselijk vermogen.

Mijn opvatting in dezen (!) is dat je het mensen niet kwalijk mag nemen als ze geen gevoel voor grammatica hebben. Dat is een talent, dat heb je of je hebt het niet, en het zegt verder weinig over iemands intelligentie. Vergelijk het met muzikaal talent: iedereen kan op school een beetje blokfluit leren spelen, maar dat is iets heel anders dan aanvoelen of iets muzikaal "correct" is volgens bijvoorbeeld de westerse toonladdersystemen. Zo ken ik al twee gepromoveerden, waarvan één ook hoogleraar is, die niet in staat zijn het Vader Jacob zuiver te fluiten.

Ik las dat het idee om hun in de datief, en hen in de accusatief te gebruiken afkomt van ene Christiaen van Heule, die in 1625 (!) opschreef hoe het zijn moest. En sindsdien is er niks veranderd. Met de moderne taalkundige inzichten is zijn regel bewijsbaar fout. Je zegt namelijk na alle voorzetsels "hen", omdat er een vermeende accusatief aan ten grondslag zou liggen. Dus: "ik geef hun een boek", en "ik geef aan hen een boek". De absurde consequentie hiervan is dat de tweede zin twee accusatieven heeft, een schijnbaar formele eigenschap waarvan bij iedere rechtgeaarde taalkundige de stoom uit de oren komt.

Wat mij betreft mogen grammatica en spelling gewoon lekker descriptief zijn, mag er een "het witte boekje" naast "het groene boekje" bestaan, en mag "MSN-taal" zich lustig ontwikkelen, het levert prachtig "Nederlands" op! Zo zat ik laatst in de trein, die niet verder ging, en ervoor zorgde dat ik in Rotterdam moest overnachten. Naast mij hoorde ik een eveneens gedupeerde tiener in zijn mobieltje spreken: "Hee Jaap, ik zit vast in Rotterdam, mag ik vanavond effe bij jou crashen?"
Prachtig toch?

Joop van Gent jr. is taalfilosoof.

Lachwekkend

18|04|07
Zo'n borsthaarjongen met gouden ketting - of nog net niet goud, of nog net geen ketting, ik weet het niet precies. Maar ik bedoel zo'n jongen die zich naar boven heeft gepompt in het tv-wereldje, even bij NOVA, veelbelovend leek maar als PauwPauw jammerlijk door de mand is gevallen... zo'n jongen zegt dan dat Henk Hofland, u weet wel, de journalist van de Twintigste Eeuw, een lachwekkend boek heeft geschreven. Waarmee hij geen belachelijk boek bedoelde, maar een boek om te lachen. Jammer dat Hofland, die te gast was bij Pauw en Witteman, op dat moment niet in beeld was, anders zouden we wellicht een enigszins omhooggetrokken wenkbrauw hebben gezien. Want de taal is als een schilderspalet, waaruit je een nuance kunt kiezen, in dit geval zoiets als humoristisch of geestig, maar liever niet lachwekkend. Dat woord heeft toch een min of meer negatieve bijbetekenis. Tja, het is een kwestie van taalgevoel en dat heeft PauwPauw kennelijk niet. Die behoort tot de categorie, die bij voorbeeld ook in een krantenkop zou zetten dat die Cho Seung-Hui gewoon is doorgedraaid. De taalgebruikers, bedoel ik, die het verschil tussen gewoon en ongewoon domweg niet kennen. Helaas kom je ze bij bosjes tegen, in tegenstelling tot hen die het palet nog weten te hanteren.

Reacties op Dorpsplein

Verschraling gaat door

30|03|07
De taalverschraling schrijdt voort. Lezers van deze rubriek, weten dat ik het misbruik (te onpas gebruiken) van het woord vernoemen meermalen aan de kaak heb gesteld, sterker, dat ik het gevecht daartegen heb opgegeven.

Dat de slijtage doorgaat, blijkt vandaag in de Wegener dagbladen, waarin staat dat de verdachte van moord op Louis Sévèke 'uit de Nijmeegse kraakbeweging is verstoten'. Voor alle duidelijkheid: De verslaggever bedoelt dat de man uit de kraakbeweging is gestoten. Als dat waar is, dan is hij inderdaad verstoten, zoals het ijsbeertje in de Berlijnse dierentuin door z'n moeder is verstoten. De 'moordenaar' zou dus wel door de kraakbeweging verstoten kunnen zijn. Maar niet uit, want dat woordje ligt eigenlijk in 'verstoten' besloten. Het is eigenlijk net zoiets als, wat ik vandaag in het Eindhovens Dagblad zie staan: 'Met dertig man sterk controleerde de politie (...)' Met kan (moet) er af.

05|04|07
Verstoten uit nu ook gezien op pagina 1 van de Volkskrant. Het gaat dus inderdaad dezelfde (verkeerde) kant op als met vernoemen.

Geboortig

13|03|06
Het Eindhovens Dagblad in de bocht: 'Eerste hoofdrol in een grote musical voor geboortige Mierlonaar.' De krant wil uitdrukken, dat Frank Lammers (want over hem gaat het) een geboren Mierlonaar is. Hij is dus geboortig van Mierlo.

Microsofts schande

Dat computeraars, internetters en softwareontwikkelaars geen taalkunstenaars zijn, is geen nieuws. Als ik mild ben, houd ik het op 'niet meer en niet minder' dan de gemiddelde universiteitsstudent en daar heb ik geen hoge hoed van op.Maar dat het grootste softwarebedrijf ter wereld, Microsoft, pretendeert a raison van € 300 zoveel, een in het Nederlands vertaald besturingssysteem op de markt te brengen en er dan niets van bakt (van het taalgebruik bedoel ik), is ronduit een schande. Schrijnend voorbeeld: het inmiddels beruchte venstertje, waarin Microsoft een willekeurig programma de schuld geeft als het mis gaat:'In Program X is een fout opgetreden en moet worden afgesloten.'

Dit is het beruchte Tante Betje, zo genoemd om dat de taalfout veel werd/wordt gemaakt in brieven van tante aan tante, zal ik maar zeggen...

Reactie van een softwarevertaler

Vertaler Ellen Westenbrink (weblog) mailt naar aanleiding van <-Microsofts schande een verhelderende verklaring, waarmee ze de fout overigens niet wil goedpraten:

Het is niet zo dat de vertalers er hier niets van bakken, of dat er iemand bij Microsoft een tante Betje-zin heeft opgeschreven. Wat dan wel? In software wordt veel met variabelen gewerkt, en met samengestelde foutberichten. In dit geval heeft de tekst die de vertaler te zien kreeg, er waarschijnlijk zo uitgezien:

"%s has caused an error %s"

waarbij %s variabelen zijn die in runtime worden vervangen door de desbetreffende stukken tekst. Wat verderop, met misschien een aantal berichten er tussen, staat een van de stukken tekst voor de tweede variabele:

"and needs to be closed".

maar dit is niet als zodanig aangeduid.

Softwarevertalers krijgen vaak de instructie om niet te veel personificaties te gebruiken. Een programma is geen persoon, dus het eerste deel van de zin mag van de "hoofdtaalkundigen" bij Microsoft niet worden vertaald als "%s heeft een fout veroorzaakt %s". Vandaar dus "In %s is een fout opgetreden %s". En de vertaler heeft niet in de gaten gehad dat "and needs to be closed" op de plek van de tweede variabele kwam. Of misschien wel, dat kan ook nog, als de tekst ook in een ander bericht wordt ingevoegd, bijvoorbeeld in "%s is no longer functioning correctly %s", waarin de vertaling wél goed is.

De fout ligt dus hoogstwaarschijnlijk niet bij de vertaler, maar bij de programmeur die wat te veel variabelen heeft gebruikt en niet heeft aangegeven welke tekst op de plaats van de variabelen terechtkomt.

Maar goed, ik ben het met je eens dat zo'n foutbericht behoorlijk klungelig overkomt...

Ellen heeft ook 'n tijdje als software-vertaalster voor Microsoft gewerkt. Terug

Jan des Bouvries kon
geen potten breken

20|10|06
Jan des Bouvries, ingehuurd door V&D om daar de boel op te frissen, 'kon geen potten breken', schrijft een verslaggever in de Wegener dagbladen.

Jammer dat Jan geen potten kon breken, anders had-ie voortaan bij de directie van V&D best een potje kunnen breken.

De uitdrukking 'bij iemand een potje kunnen breken' (niet opgenomen in Van Dale, althans in de editie 1984) houdt in, dat je door je gedrag bij iemand krediet hebt verworven. Bij voorbeeld: 'Hij heeft bij oma ooit het plafond gewit en sindsdien kon hij bij haar een potje breken.'

Mis voorlezen

12|12|06
Een meisje dat Anneke heet en dat tegenwoordig verslaggever mag zijn bij het Eindhovens Dagblad, schreef: 'De kanunnik las tegen betaling de mis voor in de kerk.'
Weet zij veel dat er typisch roomse uitdrukkingen bestaan, waaronder 'de mis opdragen', 'de mis celebreren' en 'de mis lezen' . Ze betekenen alledrie hetzelfde. Maar voorlezen is er niet bij. Helaas voor Anneke.

Reacties op Dorpsplein

Vernoemen

03|01|07
Voordat iemand begint te roepen, dat de gratis regionale krant Barneveld Vandaag 'niks' is, wil ik toch wel signaleren dat die krant als 'een van de weinigen' weet hoe je het woord vernoemen moet gebruiken. Namelijk, zoals in bovenstaand bericht. Niet duidelijk? Zie hier

Terug naar Taalverschraling

Uitglijden

17|11|06
De eerste keer dat ik over iets uitglijd <- sinds het ingaan van de 'nieuwe spelling' en het verzet daartegen (met een wit boekje) van een aantal media, waaronder de Volkskrant.

Volgens dat Witte Boekje is het dus bananeschil - volgens het Groene Boekje van de Taalunie bananeNschil. Mijn intuïtie (die tevens mijn handleiding is, mitsgaders 'n enkele keer het Groene Boekje) zal het ook in de toekomst op bananenschil houden. Bananeschil stinkt gewoon 'n beetje.

Dialect

Door Sante Brun
Lu va Heêle, kal toch plat, ooch mit de kinger. Dat is het motto van een beweging die bedoeld was om de mensen van Heerlen zover te krijgen ze dialect zouden spreken, ook met de kinderen.

Het dialect is nog altijd een geweldig gespreksonderwerp in met name het Zuiden van Limburg. Hier gaat de discussie nog voort over de vraag of het dialect een volwaardige taal is, een probleem dat ernstig wordt gecompliceerd door het feit dat om de paar kilometer een geheel ander dialect wordt gesproken en mensen uit Maastricht de inwoners van Kerkrade nauwelijks kunnen verstaan, en omgekeerd.

Het dialect wordt veelal gebruikt om Limburg af te zetten tegen de ‘overheersing’ van ‘boven in Holland’, alsof dat er iets mee te maken zou kunnen hebben. In ieder geval was het lied van Rowwen Hèze ‘Het is een kwestie van geduld tot heel Holland Limburgs lult’ – in het dialect van Horst-Meterik, wel te verstaan – enorm populair in ‘plat’ pratende Limburgse kringen.

Het Limburgs Dagblad van vandaag opende op 9 oktober 2006 met de kop ‘Dialectsprekers in het nadeel’. Wat we al dachten, dat blijkt ook nog wetenschappelijk onderbouwd te kunnen worden: sociaaleconomisch hebben mensen die als kind in het dialect van hun streek zijn opgevoed, een achterstand vergeleken bij mensen die Standaardnederlands spreken; ook als je de cijfers corrigeert voor het verschijnsel, dialect vooral in de ‘lagere’ sociale klassen wordt gesproken, al is dat in Limburg minder duidelijk dan elders in het land..

Dialect, dat is mooi. Maar je kunt het beter achteraf leren, nadat je eerst standaard-Nederlands hebt geleerd, dat is de conclusie die we uit een en ander kunnen trekken.

Mijn ouders in Nijmegen wisten dat al lang. We spraken thuis nauwelijks het dialect van mijn vader, dat stamt uit het Noord-Oosten van Italië, en Nijmeegs was absoluut verboden – in Nijmegen is het dialect al veel langer iets voor de ‘lagere’ sociale klassen.

Het is jammer van het cultuurgoed dat dialect heet, maar het is niet anders…

Arnon Grunberg kan niet schrijven (6)

23|09|06
Arnon Grunberg kan niet schrijven, toonde ik aan op 10 december 2005, 15 januari 2006, 22 april, 24 juni en 5 augustus. Mediagestuurde bewierooking ten spijt, waarbij iedereen iedereen napraat en naschrijft ('De beste schrijver van het moment') blundert Grunberg (Yasha) opnieuw in VPRO GIDS#38. Probeer hier maar eens iets van te maken, graag iets anders dan chocola:


'Hoewel de maker de ideeën over zelfhulp met ironie betrachten, is het mogelijk dat ze er stiekem toch in geloven.'

Ik wacht nu op het zevende geval. Daarna zal ik er niemand meer mee lastig vallen. Het is dan verder tijdverspilling en bovendien is zeven een heilig getal.

Naar recensie Tirza

Reacties op Dorpsplein

Is Marcel van Dam een criticaster?

01|09|06
Is Marcel van Dam een criticaster? Volgens de Volkskrant wel, maar volgens Van Dale niet, Weliswaar is mijn Dikke van 1988, maar de taalverarming zal toch niet zo zijn voortgeschreden dat criticaster en criticus door elkaar kunnen worden gebruikt.

De krant schrijft vandaag over de zeperds van Wouter Bos met de AOW-plannen: ' De oud-PvdA-politicus [Marcel van Dam] toonde zich de afgelopen maanden de prominentste criticaster van de plannen.

Leert Van Dale, voornoemd: criticaster: onbillijk of onbevoegd recensent, muggenzifter, vitter. En, voor de volledigheid over het woord criticus: Beoordelaar; in het bijz. iemand die, inz. in tijdschriften, kranten enz., over de waarde, de goede en slechte hoedanigheden van werken van wetenschap of kunst schrijft; (...).

Reageer

Arnon Grunberg kan niet schrijven (5)

05|08|06
Arnon Grunberg kan niet schrijven, toonde ik aan op 10 december 2005, 15 januari 2006, 22 april en 24 juni. Nu formuleert hij als Yasha in VPRO GIDS 2006#31: Niet alleen in de Arabische wereld, ook in bij voorbeeld de Verenigde Staten en Polen speelt god een niet te onderschatte rol in het centrum van de macht.

Reageer

Paarradeis med 1 hoofdtleter

Door Sante Brun

02|08|06
Gisteren was het de grote dag van het nieuwe groene boekje. Of is het Het Nieuwe Groene Boekje? Het is waarlijk een schitterend tijdverdrijf, voor al die Schriftgeleerden en farizeeën – de spellingchecker van het nieuwe Groene Boekje, die ik voorlopig nog heb geïnstalleerd, wil het eerste woord met een hoofdletter en het tweede niet – die er al jaren over kissebissen en ongetwijfeld ten eeuwigen dage zullen blijven kissebissen (ik zie dat het niet ‘kissenbissen’ is). Maar ook voor ons, letterknechten die beroepshalve foutloos dienen te spellen.

Ik heb me als een soort amateur-Schriftgeleerde ook wel eens in de discussie gemengd, met name over die malle regel dat de tussen-n regeert (Wim de Bie had het gistermorgen over de tusse-n, 's middags kwam hij met het Bruine Boekje op de proppen, zie verderop) waarbij om volkomen onbegrijpelijke redenen de meervoudsvorm van het woord wordt gebruikt als argument om wèl of niet zo’n n te plaatsen in een samenstelling. Het is namelijk zonneklaar (en niet zonnenklaar) dat de tussen-e een gemaks-e is: paardbloem is gewoon een onuitspreekbaar woord, net als pankoek, en dus zetten we er een overgangs-e tussen.

Nu kunnen we dus wel overgaan op het witte boekje, en dat zal ik waarschijnlijk ook doen, hoewel ook daar voor dit probleem geen oplossing is aangedragen. Maar een lichtpunt is dat het witte boekje (Het Witte Boekje) je vrij laat, je te houden aan de regels of niet.

Gossiemijne, wat ben ik daar opgelucht over. Dat ik dat mag: zelf spellen voor gevorderden.

Nou ben ik opnieuw aan het pietlutten, merk ik.

Om eens kennis te nemen van de wijze waarop het eenvoudige koopmansvolk, zeg maar het gros van de bevolking, over een en ander denkt, moet je gaan naar diverse fora op internet, of nog mooier: naar verkoopsites zoals Marktplaats.nl. Let daarbij vooral op advertenties voor de meer ordinaire automerken zoals BMW en Mercedes. Veel van deze sympathieke types weten niet eens wat een ‘boekje’ zou kunnen zijn, laat staan of ze groen, geel, wit of pimpelpaars zijn. Of Bruin, dus.

En dan ga ik nog luchtigjes voorbij aan de vraag of ze weten wat een paardenbloem is. Een pannenkoek misschien wel, maar om er vijfentwintig achter elkaar met een bak bier naar binnen te werpen, daarvoor hoef je niet te weten hoe je het spelt. Speld? Speldt?

Hoeveel engelen er op een spelde(n)punt kunnen en of de slang in het Paradijs heeft gesproken of niet, daar blijven wij, de letterknechten, ons verder wel dik over maken. Voor de werkelijkheid heeft het geen effect. Moet Paradijs in dit geval wel met een hoofdletter?

Arnon Grunberg kan niet schrijven (4)

24|06|06
Arnon Grunberg, de vleesgeworden arrogantie van de Nederlandse Letteren (bestaan die nog?) kan niet schrijven, toonde ik op mijn weblog aan op 10 december 2005, 15 januari 2006 en 22 april.

Je kon die onregelmatigheden nog min of meer beschouwen als slordigheden of verschrijvingen, die door een bezoeker van dit weblog deels werden verklaard uit Grunbergs veelvuldig verblijf in New York, maar in de VPRO GIDS van deze week gaat G. grammaticaal volledig de mist in. Zie nevenstaand knipseltje. Ik doe een handreiking. Het gaat om 'Afgaand op de kritiek was de verfilming (...)' G. maakt verfilming tot het onderwerp van de zin en laat die vervolgens op de kritiek afgaan.

Half oor

20|04|06
Leuk die oneliners van lezers in de nieuwe nrc.next. Alleen, die van vandaag, kan even goed leuk zijn maar taalkundig onjuist.
Inzender heeft een klok horen luiden, want de uitdrukking is niet 'luisteren met één oor' (slecht luisteren), maar met een half oor.
Doet me opeens denken aan een collega, die in een verslag schreef: 'Raadslid X luisterde met een half oor'. Laat nou de man toevallig een halve oorschelp hebben. Beetje pijnlijk.

27|03|06 Een knipseltje uit het Eindhovens Dagblad van heden. Zoek de verschillen met onderstaande tekst: Vorig jaar aanvaardde Sakkers een betaald commissariaat bij het Waalwijkse bedrijf, maar moest dit onder grote politieke druk opgeven.

Een pallet vol mogelijkheden

Door Sante Brun
Advertentie in de Volkskrant van heden, geplaatst door de Dienst Werk en Inkomen van de Gemeente Amsterdam.

Ik wijs op de volgende punten:

‘Met het oog op de invoer van de wet WMO…’ Zo’n wet kunnen we zelf niet maken, die moet worden ingevoerd. Vanuit Analfabetië, denk ik. Even voor de zekerheid: bedoeld wordt ‘invoering’.

…’gaat Amsterdam een experiment aan…’ Als ik het voor ’t zeggen had, gaat dat Amsterdam helemaal níks aan.

‘…wil Amsterdam… klanten uit deze doelgroepen plaatsen op vormen van dagbesteding.’ Plaatsen op vormen? Of vormen op plaatsen? Misschien wel vaarmen op plotsen, plaarmen op votsen. Of misschien toch: ‘helpen de dag door te komen’?

‘Middels een openbare aanbesteding…’ Die weet ik: daar wordt mee bedoeld ‘door middel van.’ In dit geval eventueel ook ‘Door…’

‘…een zo breed mogelijk pallet aan mogelijkheden…’ Volgens mij zijn pallets aan een maximum breedte gebonden; een vorkheftruck (de schrijver van dit intiem stukje proza zal ongetwijfeld schrijven ‘voorheftruck’) kan toch zeker geen pallet van bijvoorbeeld drie kilometer breed verplaatsen?

En wat ligt er aan, dus vermoedelijk óp die pallet? ‘Van assessments tot korte opleidingen en werk.’ Assessments is toevallig helemaal goed gespeld. Het betekent ‘belasting’ of ‘aanslag’. Ook wel ‘schatting’. Dus wat staat hier? Al slaat u me dood.

Spreek uit: The Folkskrent

19|01|06
De Engelse taal, of wat daarvoor doorgaat, is allerwegen in opmars. Schaamteloos doen de media mee en ik moet toegeven, dat webloggers en -masters daarbij voorop lopen. In Frankrijk hebben ze al jaren geleden wettelijk een stokje gestoken voor dit soort taalbeschimmeling. Ik ben daar geen voorstander van. Je isoleert jezelf als volk, zal ik maar zeggen. Maar een kritischer houding tegenover vervuilend taalgebruik (want dat is het) mag best. Eventueel op de manier van radiopresentator Bas van Werven (BNR Nieuwsradio). Die had het vanmorgen naar aanleiding van de eerste alinea van de opening van de Volkskrant (zie hiernaast) over the folkskrent.

Reacties

Ik vind het voorbeeld niet zo sterk. Drop-outs is een inmiddels geaccepteerde uitdrukking (bijna zoiets
als baby) en prep camp en taskforce, dat heeft de Volkskrant niet bedacht, maar die Hans de Boer.

Sante Brun

In principe heb je wel gelijk, maar Bas van Werven heeft dat ook als hij spontaan met 'Folkskrent' de vinger legt op het ook door de media klakkeloos aanvaarden van al die Engelse termen. Er gebeurt natuurlijk meer dan alleen deze alinea.

Guido t'Sas

sante

Nog een uit de Volkskrant van 21 januari 2006, als special service voor Sante.

Naar boven

Reageren kan ook per e-mail

Instinker

Om Jan Mulder, die ik eigenlijk een vervelende kwal vind, kan ik niet altijd heen. Tenslotte staat hij, ondanks zijn graaierig Postbankverleden, om de dag op pagina 1 van de Volkskrant  met z’n stukjes. Vanmorgen staat er boven: Ereis. Dat is een oud Nederlands woord, waaraan ik zeer gehecht ben. Het betekent eens. Er was ereis een koning. Zo beginnen sprookjes van Grimm in oudere vertalingen, zoals de uitgaven die onnavolgbaar zijn geïllustreerd door Anton Pieck. (Ik mocht die van mijn tekenleraar op het Onze Lieve Vrouwelyceum niet bewonderen, maar ik doe het toch.).

De de Volkskrant (ja echt, zó moet je dat opschrijven, want de voor Volkskrant is onderdeel van een eigennaam en geen lidwoord) behoort tot de rebellenclub, die de nieuwe spelling negeert. Nu ben ik in het gelukkige bezit van het elektronische Groene Boekje, dus heb ik de onbedwingbare neiging, dat op alle mogelijke teksten los te laten. Nou ja, tekstfragmenten dan, in gevallen van twijfel. Aangezien Mulder het in zijn stukkie ook heeft over acte de presence (zo’n typisch Nederlandse uitdrukking, zoals men die als instinker in het Groot Dictee pleegt te bakken), moet deze tekst er dus aan geloven. Ik ben benieuwd.
Nou, het woord graaierig bestaat dus niet (wel bij voorbeeld draaierig), ereis evenmin. Staat nog wel in Van Dale 1984 trouwens. Bij geïllustreerd vergat ik het trema. Stukkie ‘mag’ weer niet (wel stekkie, wat ’n willekeur). Aha, dacht ik het niet: présence, met accent aigu. Van acte heeft het GB weer nooit gehoord. En na présence loopt de controle trouwens vast. Er zit een bug in deze elektronische uitgave van de SDU. Dus daar heeft de Volkskrant, inclusief Jan Mulder, in haar taal-hulpeloosheid ook al niks aan.
Bijgaand fotootje krijg je als je Jan+Mulder+Postbank tikt in  Google. Onsterfelijk.

29|12|05

Carnavaleske taalrebellie

De boycot van de nieuwe spellingsregels door een aantal zelfgeselecteerde Nederlandse media heeft de verwarring rond dit fenomeen eerder doen toenemen dan andersom. Het is de vraag wat de initatiefnemers ermee denken te bereiken, nu zij zich - zonder zich van het bestaan van enig draagvlak te vergewissen - in dit doldrieste avontuur hebben gestort. 'n Soort taaljungle, waarin brekebenen hun 'fouten' zullen vergoelijken door zich op 'het gezag' van die media te beroepen? Dat zou dan een ongehoorde mate van zelfoverschatting zijn.

Wat ambtenaren schrijven zal menigeen een zorg zijn, maar het onderwijs heeft zich - hoe dan ook - te houden aan de nieuwe regels, waaraan de verantwoordelijke bewindsdames in Nederland én België geen syllabe wensen te veranderen. Daarvoor zijn de rebellen volgens onderwijsminister Maria van der Hoeven te laat.
In aanmerking genomen, dat vooraanstaande Vlaamse kranten zich ook al afzijdig houden van het initiatief met carnavalesk stuntgehalte, denk ik dat het netto resultaat zal neerkomen op het 'gezellig schrijven op de manier die je het mooiste lijkt'. Maar dat is eigenlijk al sinds 1995 (vorige doldwaze spellingsaanpassiing) de gewoonte. En: België wint natuurlijk voortaan altijd het Groot Dictee.

Initiatiefnemers komen met Het Witte Boekje

Taalbetweterij

12|11|2005
Taalpurisme, zoals door mij bedreven - ik ontken het niet - leidt niet zelden tot betweterij (heeft niets met bed te maken, wel met beter, dus met een t). Het aardige is dat zo'n betweter (of dát woord bestaat, weet ik niet en ik ben vanmorgen te lui om het op te zoeken) soms in dezelfde val loopt als die waarin hij zijn opponent waant. Ene G.J.H. Klein Ikkink schrijft in de VPRO GIDS:

'Ingezonden brieven over taal- en spellingsfouten in tijdschriften en kranten zijn leuk om te lezen, vooral als een inzender het zèlf ook niet blijkt te weten.

In VPRO GIDS 2005-44 verbetert Huib Bosland presentator Wim Brands, die in zijn boekenprogramma zou hebben gezegd: Baat het niet, dan schaadt het niet'. Volgens Huib Bosland moet het zijn: 'Baat het niet, dan schaadt het ook niet'. Dat betekent iets anders, zegt hij. Dat laatste staat nog te bezien, want uit beide zinnetjes moet je de conclusie trekken: als het wèl baat dan schaadt het. Een conclusie die verdacht veel lijkt op een contradictio in terminis. De eigenlijke uitdrukking luidt: 'Baat het niet, schaden doet het ook niet'. En dat betekent pas écht iets anders.'

Het grappige is, dat ook Klein Ikkink er volgens mij naast zit. De uitdrukking is namelijk: 'Baat het niet, het schaadt ook niet'.

Reactie

Mijn weergave van het spreekwoord komt in het oosten en noorden van het land veelvuldig voor. Oorspronkelijk kom ik daar vandaan, en de heer Bosland woont er nog steeds. Vandaar. Regionale varianten van uitdrukkingen en spreekwoorden zijn, zoals u ongetwijfeld bekend is, geen zeldzaam verschijnsel. Maar ik geef toe dat ik vollediger zou zijn geweest als ik in eerste instantie de door u aangegeven vorm van het spreekwoord had vermeld. Dat het mij vooral ging om het verschil in betekenis van de versies zal u duidelijk zijn.

Overigens is het verhaal van de ingezonden brief en mijn reactie daarop ingewikkelder dan een buitenstaander kan vermoeden. De heer Bosland schreef mij (via de VPRO) persoonlijk, dat hij het spreekwoord wèl op de juiste manier had weergegeven, maar dat er ter redactie 'iets mee was gebeurd'. Enkele weken later stonden er in de VPRO-gids redactionele excuses en een rectificatie. De heer Bosland en ik hebben er een gezellige correspondentie aan overgehouden!

En om even terug te komen op het begin van uw kritische stukje: het woord 'betweter' bestaat. Ik was daar eigenlijk ook wel van overtuigd, maar voor alle zekerheid heb ik het even voor u opgezocht.

Nu ik uw site eenmaal heb gevonden, zal ik hem (haar?) blijven volgen, omdat ook mij het Nederlands zeer ter harte gaat, en ik me erger aan de dagelijkse taalmishandeling in kranten en tijdschriften en voor radio en televisie. Wat dacht u van de volgende zin in de necrologie over Karel Appel in de NRC van 5 mei j.l.: "In dit klassieke vader-zoonconflict delfde de zoon het onderspit."? Een kwaliteitskrant toch, die NRC? En hoe vaak horen we niet voor radio of televisie, dat de regering (of wie dan ook) terugkomt op een besluit?

G.J.H. Klein Ikkink

Welvaren

04|11|05
Als je weinig tijd hebt, moet je dit maar overslaan. Want je moet dit zinnetje uit de Volkskrant wel 3x lezen, voor je snapt wat er staat. Het gaat over Ouderkerk aan de IJssel, bij Rotterdam: Op een mooie herfstdag ligt het wel te varen langs de IJssel.

Gelukkig wordt het wel toegelicht: Er staan kapitale huizen met glimmende auto's voor weelderige tuinen. Die zin kun je trouwens ook weer anders lezen dan-ie is bedoeld, want in feite deelt de verslaggever mee, dat die huizen, op de een of andere manier voorzien van glimmende auto's (op de daken?) voor weelderige tuinen staan.

Conclusie: de man kan absoluut niet schrijven.

Reageren

Naar boven

Papprika of paaprika?

Soms draagt de kalender van Onze Taal de oplossing van problemen aan, die helemaal geen probleem zijn. Neem nou 9 november 2005: Wordt paprika uitgesproken als papprika of als paaprika?

De uitkomst is uiterst voorspelbaar: het mag op beide manieren. Mogen? Onzin natuurlijk, want ik moet toch zeker zelf weten, hoe ik een woord uitspreek. Het is al erg genoeg dat er een stel malloten bij de Nederlandse Taalunie zitten, die ons om de vijf jaar weer een aantal onbegrijpelijke spellingswijzigingen trachten op te dringen, waarmee ze ons en een reeks instanties als uitgevers en tekstproducenten ook nog eens op kosten jagen.

Ik ken een categorie Nederlanders, die paprika in elk geval met een lange a uitspreken: de Rotterdammers. Die herken ik al van jongsaf aan hun paaraplu en hun caanapé.

Verdrievoudigd of verzesvoudigd?

Verdrievoudigd, zegt het ANPbericht. Verdriedubbeld maakt de Volkskrant er op 25 juli 2005 van. En dat betekent verzesvoudigd.

Zooitje of zootje? 28.02.05 Ik ga virtueel in gesprek met Gabrina Kikkert, redacteur-nieuwslezer van Omroep Brabant. Volgens Gabrina in het journaal van half zeven (en volgende) heeft het Openbaar Ministerie van het strafdossier in de bouwfraudezaak tegen Heijmans in Rosmalen een zooitje gemaakt. Het woord is echter - geloof het of kijk het na in Van Dale - een zootje zonder i. Overigens sprak Kikkert op gezag van Heijmans' advocaat. Dus met de zooi bij Omroep Brabant zal het verder wel meevallen... Streaming audio

Gabrina Kikkert. Foto Omroep Brabant

Nederlands, Vlaams, Zuid-Nederlands

De Taalkalender van het Genootschap Onze Taal stelt op woensdag 22 juli 2005 de volgende vraag:

‘De inwoners van Doel zijn moeten verhuizen.’
Moet je niet zeggen: ‘De inwoners van Doel hebben moeten verhuizen?

Antwoord op de achterkant van het kalenderblad:

De zin 'De inwoners van Doel hebben moeten verhuizen' is voor Nederlanders gewoner. Vlamingen zullen meestal kiezen voor 'De inwoners van Doel zijn moeten verhuizen.'

Vlamingen laten het hulpwerkwoord van tijd {hebben of zijn) vaak afhangen van het hoofdwerkwoord in de zin (in dit geval verhuizen), Nederlanders eerder van het modale werkwoord. Bij modale werk­ woorden (zoals moeten, mogen en zullen, die vaak in combinatie met andere werkwoorden voorkomen) is het hulpwerkwoord hebben. Het hulpwerkwoord van tijd bij verhuizen is zijn. Voor Vlamingen zijn de volgende zinnen correct, terwijl veel Neder­ landers ze vreemd vinden:

• Ze is daarna nooit meer op vakantie willen gaan.
• Ik ben gisteren dan eindelijk mogen vertrekken naar Iran.

Maar ook in Nederland kan de voorkeur voor de hulpwerkwoorden hebben en zijn per zin en per gebied verschillen. Zo zijn de volgen­ de zinnen ook voor veel Nederlanders min of meer acceptabel:

• Door de gladheid is Gijsbert niet in Zeewolde kunnen komen.
• Hoe zijn ze kunnen ontsnappen?

Interessante uitzeenzetting, alleen: vervang Vlaams overal maar door Zuid-Nederlands, want ik ben als inwoner van Noord-Brabant ook opgegroeid met constructies als ‘de inwoners zijn moeten verhuizen’. Het is overigens mogelijk dat dat de laatste decennia is veranderd. Maar dat geldt eveneens voor de ontwikkelingen in Vlaanderen.

Wat er in slijt beklijft

Ik lees en hoor dingen, waarvan ik denk: dat is niet goed. Dat klopt niet. Zo is het werkwoord kunnen al jaren onderhevig aan een verminkingsproces. Ik ben er zo goed als zeker van, dat de VRT (voorheen BRT), de Vlaamse Radio en Televisie hiervan de aanstichter is. 'Nu kan u luisteren', in plaats van 'Nu kunt u'. De Vlamingen, van wie Godfried Bomans ooit zei dat ze de hoeders zijn van onze cultuur. *) Moet ik dat betreuren? Ben je gek. Vroeger zei men: Gij moogt. Nu houden we het op: Je mag. Wie in het geweer gaat tegen de evolutie van de taal is een Don Quichotte. Tot ongeveer halverwege mijn leven, laat ik zeggen tot mijn veertigste levensjaar, zeiden we door de week, als we wilden uitdrukken, dat het niet in het weekend was... Nu is het doordeweeks. Ik beweer dat dit oorspronkelijk kindertaal is. Maar het werd door meer en meer mensen overgenomen, zodat het moment kwam, dat het als 'goed Nederlands' in het Groot Woordenboek der Nederlandse Taal (precies, Van Dale) werd opgenomen.
Waarmee ik wil zeggen: Alles wat er in slijt, beklijft. Lekker woord hè, beklijven? Ik maak me niet de illusie dat het over tien jaar nog bestaat. Geeft niks, want dan zal ik wel dood zijn.

*) Alex Mol, die ik tot de betere columnisten reken (VPRO Gids), ontmoette in de Gentse Sint Baaf een bejaarde gids: 'Zijn Nederlands was zo helder als je het alleen hoort van oudere Vlamingen voor wie de taal nog een verworvenheid is.'

Straf

Toch kan ik niet ontkennen, dat ik sommige veranderingen betreur, omdat ik ze ervaar als een verarming van onze taal. Dat is met name het geval, als een woordvariant dreigt te verdwijnen. We hebben er geen idee van, hoe rijk onze taal is. Wij hebben een scala aan woorden, waar bij voorbeeld de Fransen zich moeten behelpen met één woord voor verschillende betekenissen.Wat je tegenwoordig (we zijn eind 2003 als ik dit schrijf) heel vaak hoort, is het gebruik van het woord bestraffen, in situaties waarin men straffen bedoelt. 'De politie zal u onmiddellijk bestraffen met een bon.' Ik ben niet in Van Dale gaan kijken, want de kans is groot dat het woordenboek de verandering al heeft erkend. Maar oorspronkelijk werd iemand (de dader) gestraft en iets (wat fout is gedaan) bestraft. Wel komt het van oudsher voor, dat iemand bestraffend wordt toegesproken. Leuke uitzondering.

Naar boven

Kijk ook eens in de boekenrubriek

Vernoemd

Amalia van Solms. Willem Alexander en Máxima hebben hun dochter naar haar vernoemd, schrijft het Eindhovens Dagblad.De krant bedoelt, dat het prinsesje naar deze ' voormoeder' is genoemd. En Amalia? Die is weer eens vernoemd. De verwarring is vrij algemeen. Francisco van Jole in de Volkskrant: Breezer-dialect. Een naar de populaire Bacardidrank vernoemd koeterwaals van Nederlands en Engels. Zelfs als 'misbruik' van het woord vernoemen gebeurt onder de vlag van het Genootschap Onze Taal, zoals op 14 januari 2005 door ene Ton den Boon, is het nog niet minder fout. Boon: (...) die op hun beurt overigens vernoemd zijn naar Thomas Chippendale (...). Hoe komt-ie erop.

01|07|05
Ik geef me gewonnen: vernoemen naar in plaats van noemen naar heeft zo ingang gevonden in de schrijftaal, dat ik het natuurlijk ook moet aanvaarden. Jammer, want de zoveelste verarming. Maar zelf ga ik het niet gebruiken. Ik houd het op 'iets of iemand noemen naar...'.

Naar boven

Het overkomt de beste(n)

Het overkomt de besten, denk ik wel eens. Zie bij voorbeeld de resultaten van de zogenaamde prominenten bij het jaarlijkse Groot Dictee der Nederlandse Taal. Zie ook Remco Campert, die in de Volkskrant schrijft: 'Een paar journalisten ging uit hun bol.'Wat had het dan moeten zijn? Een paar journalisten ging uit zijn bol? Nou nee, toch maar niet. Enkele journalisten gingen uit hun bol? Zoiets. Of Sophie Fleur. Dat is een jonge, nog studerende freelance journaliste, die onder meer voor Brabantse streekbladen werkt. Ze schrijft goed, wat vooral tot uiting komt in haar columns in een Kempenpersuitgave: Filosophie. Kortom, het type aanstormend talent dat ik als vakman (zal ik maar zeggen) met veel belangstelling observeer.In deze zin van haar tref ik een grappige verschrijving aan: 'Na een rondje te hebben gereden voel ik me dan extreem schuldig, zodat ik op hangende pootjes weer terugkom (...)'.

Nieuw woord

04.07.04 10:28
Vanmorgen bij Vroege Vogels de sterrenkundige Govert Schilling een (althans voor mij) nieuw woord horen gebruiken: fabeltastisch. Een samentrekking van fantastisch en fabelachtig.

Nieuwe spreekwoorden

Voor verdwijnende spreekwoorden (en dat zijn er zeer vele, sinds dit aspect van de taal niet meer in het basisonderwijs aan de orde komt) komen gelukkig nieuwe. Hoewel, of we met alle nieuwe spreekwoorden gelukkig moeten zijn, moet ieder voor zich uitmaken. Hier hoort u er een van reclamejongen Eugene Roorda. Opgepikt van Business Nieuwsradio, 16.01.04.

Goed beter best Spreektaal is duidelijk iets anders, dan geschreven taal. Ik heb de neiging, er wat minder moeilijk over te doen, als de uitspraak maar deugt. En het scheelt natuurlijk, wie zich verspreekt. In dit geval gaat het om de schrijfster-filosofe (volgorde willekeurig) Connie Palmen, een vrouw die het geweldig met zichzelf getroffen heeft.

Foto Schrijversnet

Het geluidsbestandje (20KB) gaat over een gefilmd portret van de in 1995 overleden vriend van Palmen, Ischa Meijer. Ik plukte het uit het Radio 1 Journaal van 9 februari 2005, ca. 7:50 uur.

Microsofts schande

Dat computeraars, internetters en softwareontwikkelaars geen taalkunstenaars zijn, is geen nieuws. Als ik mild ben, houd ik het op 'niet meer en niet minder' dan de gemiddelde universiteitsstudent en daar heb ik geen hoge hoed van op.Maar dat het grootste softwarebedrijf ter wereld, Microsoft, pretendeert a raison van € 300 zoveel, een in het Nederlands vertaald besturingssysteem op de markt te brengen en er dan niets van bakt (van het taalgebruik bedoel ik), is ronduit een schande. Schrijnend voorbeeld: het inmiddels beruchte venstertje, waarin Microsoft een willekeurig programma de schuld geeft als het mis gaat:'In Program X is een fout opgetreden en moet worden afgesloten.'

Dit is het beruchte Tante Betje, zo genoemd om dat de taalfout veel werd/wordt gemaakt in brieven van tante aan tante, zal ik maar zeggen...Reageren? Gastenboek Vertel daar wel eerst even, waar het over gaat.Doorsturen

Kenners

Twee wijnkenners in de Volkskrant:
In Engeland verkoopt de Britse supermarktgigant Tesco zon een miljoen flessen schroefdopwijn per jaar.En zo'n miljoen is al zo lelijk. Naar boven

Verspreking van 2003

25.12.03 10:34
De verspreking waarmee premier Balkenende tot in de jaaroverzichten is achtervolgd:
Ook het feit dat de koningin beschuldigd wordt van afluisterprakrijken is gewoon niet waar.

Zooi

Vertaling (ondertiteling) op RTL4: Het verkeer in Athene is een zooitje.Wat is hier mis mee? Typische Tien Voor Taal-puzzel. Je zegt 'wat een (rot)zooi', maar iets is een zootje. Raar maar waar.

Mond-op-mondreclame

Deze fout is echt structureel. Komt van mond-op-mond-beademing (hè jakkes). Bedoeld wordt gewoon mondreclame. Let op het gebruik van het woord gewoon. Kom je ook te pas en te onpas tegen. 'De hooligans gingen gewoon door met het gooien van bierflessen naar de spelers'.

Dans

Gijs Wanders, mijn favoriete nieuwslezer van het NOS Journaal op 10.01.04, 22 uur:
Telkens wist Karacic de dans te ontsnappen.

Hun/hen

Nee, niet het overbekende gedoe, met hun. Zoals 'Hun hebben gezegd'. Hun is een bezittelijk voornaamwoord, dus: Hun auto is zo goed als nieuw. En verder? Het gaat niet altijd op, maar zeg maar in 95% van de gevallen kun je hun gebruiken als equivalent van 'aan hen'. Bij voorbeeld: 'Ik heb hun (=aan hen) mijn auto geleend.' +) Aanleiding van deze 'aflevering' van Wartaal is eigenlijk een nogal onbeholpen gebruik van het woordje hun, dat je vooral tegenkomt in computerbladen. Dat gaat dan zo: 'De fabriek heeft goed werk afgeleverd. Hun produkt mag er zijn.' De tweede zin is een vervolg op de eerste. Dus, al klinkt dat 'n beetje stijfjes: Haar produkt mag er zijn. Als je dit niet mooi vindt, dan verzin je maar een andere formulering, maar 'hun' kan hier in geen geval. +) Of de duvel ermee speelt, Personal Computer Magazine schrijft in haar februarinummer 2004: 'Ook hen is het succes van de ATI Radeon-kaarten niet onopgemerkt voorbijgegaan.' Bedoeld is aan hen of hun.

Dictee

De eerste bladzijde van het Dictee zoals in 2003 gemaakt door mijn levensmaatje, Marie-José. Ze had 20 fouten, bij een gemiddelde van 39. Ik heb niet meegedaan, deze keer, maar zou zeker méér fouten hebben gehad. :-)

Doorsturen

Terug

Verkeerde kam

' We moeten oppassen dat we niet iedereen over dezelfde verkeerde kam scheren', zou de Brabantse Commissaris van de Koningin, mevrouw Maij-Weggen volgens Eindhovens Dagblad hebben gezegd, in verband met de verplichte inburgering. Omdat er volgens mij niks verkeerd is aan die kam, heb ik Van Dale gepakt. Zij verwijst naar de kam als toiletgereedschap en verklaart de uitdrukking: het haar op de kam afscheren, zeer kort afsnijden of knippen. Vandaar allen over (oorspronkelijk op) één kam scheren, allen gelijk behandelen, geen onderscheid maken (meest met de gedachte dat dit ten onrechte geschiedt); - zij zijn allen over dezelfde kam geschoren, van hetzelfde gehalte, even slecht. Het kan natuurlijk zijn, dat Maij-Weggen de inburgeringspolitiek over de hele linie afkeurt. In dat geval is de kam in haar ogen inderdaad verkeerd en kun je zeggen dat zij een staande uitdrukking naar haar hand heeft gezet.Doorsturen

Naar begin taalrubriek

Verwante site: Poldernederlands

Werk(e)loos

De chauffeur van de Aldi zat werkeloos thuis. Omdat-ie is ontslagen, begrijp ik dat-ie werkloos is. Een mooie nuance in onze taal: Wie geen werk heeft, is werkloos. Wie niets doet (om welke reden dan ook) is werkeloos. 'De brandweer moest werkeloos toezien, hoe het hele winkelcentrum tot de grond toe afbrandde.'

Op- en ondergang?

'Op- en ondergang van de bende van Rottenberg', lees ik in een krantenkop. Opkomst en ondergang dus.

Taal van het jaar drie

Je wordt niet vrolijk van de woorden die het jaar 2003 ons heeft geleerd, schrijft Ludo Permentier op Van Dale Taalweb. Ton den Boon, hoofdredacteur van de Grote Van Dale, tekende ze op. Hét woord van het jaar is SARS .
Van Dale signaleerde het afgelopen jaar op de kop af 433 nieuwe woorden en tekende ze op. Dat levert, samen met een taalkundig interessant curiosum, ook een kroniek op van het jaar, want elk woord wordt gesitueerd in de actualiteit.\Taal van het jaar drie wordt niet als een boek in de handel gebracht, maar je kunt het gratis downloaden van het Van Dale Taalweb.

Het is verstandig (zonodig) eerst de nieuwe gratis Adobe Acrobat Reader hier op te halen. Het Van Daleboekje (124 bladzijden) is namelijk in het zogenaamde PDF-formaat gezet. Deze documentvorm komt op internet steeds vaker voor. Vergeet niet bij Adobe de Nederlandstalige versie te selecteren.

Betweterij

Taalpuristen en -kenners, of betweters (niet bedweters) als ik zeggen dat het 'groter dan' is en niet 'groter als'. Dit schijnt al in 1730 te zijn bepaald door ene taalkundige Huydecooper. Het gratis dagblad Metro (dat levende bewijs, dat de ontlezing flauwekul is) heeft dit vernomen van deskundige Nicoline van der Sijs. Deze etymoloog/lexicograaf vindt niet alle taalregeltjes even functioneel. 'Ze houden de natuurlijke taalontwikkeling tegen'. Dit geldt bij voorbeeld ook voor hen/hun, zegt zij.

Inderdaad

Inderdaad, een onhoudbaar stukje Nederlands van een indertijd kennelijk omhoog gevallen ambtenaar.

Bevestiging

Een kop die zichzelf bevestigt, want de scholing van de koppenmaker lijkt wel erg af te steken bij die van zijn Volkskrantcollega's van een vorige generatie.

Godslaster

Tot twee keer toe gebruikt het Eindhovens Dagblad, telkens in een kop, het woord godslaster. Een woord dat niet bestaat. Kijk maar in Van Dale

Botter en skottel

De eerste taalonzin van 2005:

Nicoline van der Sijs schrijft onder meer op de achterkant van de Taalkalender, blad 2 Januari 2005: Het Afrikaans is een van de elf officiële talen van Zuid-Afrika; het is een voortzetting van de taal die de Nederlandse kolonisten en V.O.C.-dienaren in de zeventiende en achttiende eeuw spraken. Er is veel gespeculeerd over de vraag welk Nederlands dialect de basis gevormd heeft van het Afrikaans. Uit het feit dat sommige typisch Hollandse of Amsterdamse klanken bewaard zijn gebleven, blijkt dat het Afrikaans een voortzetting is van de zeventiende-eeuws e Hollandse spreektaal. Bewijzen daarvoor zijn bijvoorbeeld de korte klinker in de woorden botter ('boter') en skottel ('schotel') (…)

Nicoline speculeert lustig verder, want: mag ik dit pure onzin vinden? Botter en skottel zijn namelijk ook exact de uitspraakvormen voor boter en schotel in onder meer het oostelijk deel van Noord-Brabant.

Reageren

Naar boven

Onze Taal blijkt Frans

De Taalkalender van het Genootschap Onze Taal doet mij van de ene verbazing in de andere vallen. (Zie geval nummer 13, hiernaast.) Nu weer maandag 10 januari. Daar worden als taaltest een Frans woord (detacheur) en een Franse uitdrukking (secret de Polichinelle) ter verklaring aangeboden. Wat zouden de Vlamingen daarvan vinden?

Reageren

Naar begin van deze rubriek.

Naar boven

Website Onze Taal

Kop in de Kunstbijlage van de Volkskrant Doorgedacht is in dit geval niet zo goed doordacht, dacht ik.

Eufemismen

10.04.04 11:24
Ooit heetten ze ouden van dagen, vervolgens bejaarden, daarna ouderen en tenslotte senioren. Telkens weer een nieuw eufemisme voor de aftakelende mens. Maar in Metro heten ze nu recht-toe, recht-aan oudjes. Of het ooit ouwe lullen wordt, valt te betwijfelen. Vertel mij wat: past minder goed in een éénkoloms kop. Hoewel, alweer Metro: 'Film over oude taart te weinig cynisch'.

Doorsturen

Ingezonden stukje in het Eindhovens Dagblad.

Niet naar

30.01.04 19:19
Ooit had ik een hoofdredacteur, S.H.A.M. Zoetmulder, Steef voor intimi, 'maar ook alleen voor intimi', schrijft Cas van Houtert in zijn geschiedenis van het Eindhovens Dagblad - die zich over dit soort details in de krant zeer druk kon maken.

'Meneer', zei hij dan (tegenover niet-intimi was het dus consequent ook altijd meneer) 'Meneer, iemand uit Eersel is niet naar. Dus u schrijft niet Eerselnaar, maar Eerselaar'. Als hij dat nodig oordeelde, voegde Zoetje (koosnaampje, hem toebedeeld door niet-intimi) eraan toe: 'Meneer, dit is geen verzoek, dit is een bevel!' Dat waren nog eens tijden.

Doorsturen