hhBest – Sinds 1996

Boekbespreking door Sante Brun

---

Zoals gezegd, de hele reisliteratuur laat zich misschien pas enigszins compleet beschrijven in drie lijvige boekdelen, en daarom kun je het Paul Theroux niet kwalijk nemen dat hij twee Nederlandse reisschrijvers ongenoemd laat, Cees Nooteboom en Adriaan van Dis. Toch zijn het beiden reizigers volgens de normen van Theroux en net als hij naast reisschrijver óók literator. Van Nooteboom heb ik weinig gelezen. Van Van Dis des te meer.

Feitelijk is Leeftocht van Adriaan van Dis ook een reisboek. De ondertitel is zelfs Veertig jaar onderweg, maar dan toch voornamelijk in de eigen ziel, al heeft hij blijkbaar zelden lang op één adres gewoond. Vijf van Van Dis’ boeken worden ook uitdrukkelijk geafficheerd als reisverhalen, in ieder geval voldoet Een barbaar in China aan diverse criteria.

Omdat een reisboek van Theroux (als we die gemakshalve even als autoriteit nemen) niet per se ver van huis hoeft te voeren, kan ik verdedigen dat Stadsliefde. Scènes in Parijs inderdaad een reisboek is. Hij woont in buurtjes van de miljoenenstad die veel weg hebben van zo’n dorp dat aan de achterkant met kranten is dichtgeplakt, zoals ze dat vroeger zeiden. Hij wandelt voornamelijk, of fietst. Hij laat de inheemsen aan het woord, hoewel hij het soms niet kan laten eens even lekker op te spelen. Hij zit vaak eenzaam op zijn kamertje.

Adriaan is er zo een die graag anekdotes en feitelijke gegevens opsomt over de plaatsen waar hij komt. Die gegevens worden zorgvuldig geselecteerd waardoor je soms ineens geheel nieuwe verbanden ziet en onverwachte doorkijkjes krijgt. In Stadsliefde zie je ook dat hij wel zeer nadrukkelijk zijn eigen romanfiguur uit De Wandelaar is, een buitenstaander die welwillend, op minzame toon, de wereld beschrijft zoals die zich aan hem voordoet. Maar die zich op de juiste momenten realiseert dat de ironie soms even op een laat pitje moet. Hij heeft de huisbakken opvattingen van vroeger ver achter zich gelaten, als hij die al ooit heeft gehad en wordt zo, zonder opzet uiteraard, de kosmopoliet die je in Nederland tegenwoordig niet meer mag zijn.

Stinkende zwerver

Ik zou niet alle losse stukjes waaruit Stadsliefde bestaat hebben uitgezocht voor dit boek; de droom waarin hij door twee kardinalen wordt bezocht die hem het pausschap aanbieden is natuurlijk zeer hilarisch en geschreven op de licht ironische toon die ook dit boek doortrekt, maar is niet echt de beschrijving van het leven in de stad Parijs. Zie ook zijn beschrijving van een stinkende zwerver, Monsieur Armand Dubois, ooit postbode maar door Koning Alcohol gereduceerd tot wonen op straat, die door de hele buurt voorzien wordt van nieuwe kleding, voedsel en drank.

De mensen in de buurt komen van alle kanten, en daarin valt Van Dis zelf nauwelijks op, tot zijn genoegen. Daarmee is de buurt natuurlijk nog altijd een dorp, maar wel een heel modern dorp waarvan je zelfs in Nederlandse steden tegenwoordig voorbeelden vindt. Van Dis is daar wel een beetje een buitenbeen, maar hij is wel ‘onze buitenbeen’.

Van Dis heeft op diverse adressen in Parijs gewoond en kan dus ook de recente geschiedenis van de stad aanhalen. Treffend is het verhaal over het elfde arrondissement waar nog niet zo lang geleden een sfeer heerste als in een Middeleeuwse stad, maar waar de nieuwe Opéra werd gebouwd, waarna alles verdwenen bleek.

Als je het boek uit hebt wil je twee dingen: eindelijk weer eens naar Parijs en dan kijken met de ogen van Van Dis, en nóg meer lezen van Van Dis.