hhBest – Sinds 1996

Archief van de rubriek ‘Geschiedenis’

raaiers al dan niet misbruik makend van nood zijn van alle tijden. Het kan niet anders of je denkt als oudere mens bij het, volgens het algemeen gevoelen, voor 19 miljoen lichten van de staatskas door Sywert en z’n maten aan vergelijkbare situaties. Maar dan in oorlogstijd.

De Oweeërs (OW van Oorlogswinst) in 1914-‘18 toen schaarste ook in zogenaamd neutraal Nederland aan de orde van de dag was. Nog erger, zwarthandelaren tijdens WO2, vooral tijdens de hongerwinter. Zie het affiche –> uit de archieven van het NIOD.

Maar ze zagen zichzelf gewoon als ‘slimme handelaren’.

Read the rest of this entry »

enmerkend voor de coronacrisis in ons land en de hedendaagse mentaliteit is, dunkt mij het volledig ontbreken van de (galgen)humor. Aan gezeik en gezeur geen gebrek, maar aan de – uiteraard betrekkelijke – troost die een goeie mop in noodsituaties kan bieden, ontbreekt het volledig. Vooral merkwaardig omdat het nu aan vergelijkingen met de toestanden in WO2 niet ontbreekt. Maar die spitsen zich dan toe op het zwarte, zal ik maar zeggen. Humorloos. Of op z’n best blijft de ‘humor’ steken bij zwakke pogingen, ten koste van personen. Read the rest of this entry »

Boekbespreking door Sante Brun

ersoonlijk had ik even de neiging te roepen: doe geen moeite, dat weten we allemaal al. Dat was toen het boek ‘Revolusi’ van David van Reybrouck werd aangekondigd. En de bibliografie achterin het boek geeft me daar volledig gelijk in: er is al het een en ander geschreven over Indonesië in de afgelopen vijfhonderd jaar en meer in het bijzonder in de afgelopen 75 jaar. Ik trap daarmee een enorme open deur in.

Maar ik had het boek van Van Reybrouck niet willen missen, omdat het ondanks alles dat al geschreven is, uniek blijft, met zijn titel – een van de vele woorden die in het Bahasa Indonesia zijn achtergebleven en een fonetische schrijfwijze van Nederlandse woorden behelzen – zoals bijvoorbeeld ook ‘polisi’.

Read the rest of this entry »

De biografie van Hans van Mierlo

Still uit het beroemde filmpje van Leen Timp, waarin Hans van Mierlo, lopend langs de Amsterdamse grachten, het credo van D’66 (toen nog met apostrof) verkondigde.

ij dacht en sprak vaak in paradoxen, vandaar het opschrift van deze bespreking. Zijn leven is ook samen te vatten als paradoxaal, leren we uit de biografie door journalist/historicus Hubert Smeets, nu tien jaar na de dood van Hans van Mierlo verschenen. Bij De Bezige Bij, precies zoals Van Mierlo het zou hebben gewild. Geschiedenis? Nostalgie? Veel meer dan dat, want driekwart van het boek behandelt de politieke en parlementaire geschiedenis van de tweede helft van de vorige eeuw die, je voelt de nabeschouwing van Smeets al aankomen, niet los te koppelen is van het heden.

Read the rest of this entry »

anaf vandaag – effectief vanaf morgen – kunnen de lezers van dagblad De Limburger (voortgekomen uit oa. De Nieuwe Limburger en het Limburgs Dagblad) zich verheugen op berichtgeving uit het Amsterdamse dagblad De Telegraaf.  Zo verklaarde vorige week vol vreugde de huidige hoofdredacteur van die krant, Björn Oostra. Daaraan ten grondslag liggen die grotendeels duistere machinaties, samen te vatten als ‘handel in dagbladen en tijdschriften’ die al vele jaren de Nederlandse pers in zijn greep houdt, waardoor veel redacties elke Nieuwjaarsdag aan de slag moeten met het aanmaken van nieuwe mailadressen.

Meer op SanteLOGie — Voorpagina hhBest

Boekbespreking door Sante Brun

aar hadden de geallieerden (bij het oprukken door Duitsland in 1945) niet op gerekend, dat tegen hen onder de bevolking vrijwel geen weerstand bestond. Wat was er met die Duitsers aan de hand? Jarenlange bombardementen hadden hen niet kunnen vermurwen. Zonder enig medelijden te tonen hadden Wehrmacht en SS nog in de laatste weken van de oorlog, voor ze zich terugtrokken, honderdduizenden dwangarbeiders en gevangenen vermoord… Daar hadden de nazi’s zelf de geallieerden op voorbereid: de Duitsers zouden hen als vraatzuchtige wolven ontvangen… In plaats daarvan gebeurde er niets. Enkele uitzonderlijke wraakacties richtten zich vooral tegen oorlogsmoede Duitsers zelf… Naar het scheen had het fascisme in de Duitse zielen zich in het niets opgelost. In plaats van wilde beesten stonden lachende mensen langs de kant van de weg te zwaaien en aten chocolade uit de handen van de bezetters.’ Read the rest of this entry »

ag afgelopen weken twee films op Netflix, gemaakt naar ‘echt gebeurd’ in WO2. De meeste indruk maakte Unbroken van Angela Jolie over een Amerikaanse Olympisch atleet, Louis Zamperini, die in 1943 een crash van een B-24 bommenwerper overleeft en vervolgens in een Japans krijgsgevangenschap door een hel gaat. Ik kon niet achterhalen of Japan in 1929 het Geneefse verdrag over de behandeling van krijgsgevangenen had ondertekend (Duitsland handelde daar in elk geval in grote lijnen wèl naar), maar wat daar in Tokio gebeurde, was qua kwellingen vergelijkbaar met die in de Jappenkampen van het toenmalig Nederlands Indië en die aan de Birma-spoorlijn.
Spectaculair is verder de manier waarop twee van de drie gecrashte maten in (aanvankelijk) twee rubberboten 47 dagen op de oceaan weten te overleven. Read the rest of this entry »

Vijfhonderd jaar verschil zit er tussen deze ‘Europese ontmoetingen’. Links die van Hendrik VIII van Engeland en Frans I (Frankrijk) in 1532  en rechts de Europese top in Brussel anno nu. We zouden niet op het idee gekomen zijn, zonder de hilarische beschrijving die Hilary Mantel in haar boek Wolf Hall geeft van de etiquette, waarmee de ontmoeting tussen de twee koningen was omgeven:
‘Als twee monarchen elkaar treffen, moeten ze, zodra ze elkaar in het zicht krijgen, ieder evenveel schreden zetten naar de ander toe.’ Maar o wee als een van de twee heel kleine stappen zou nemen en op die manier de ander zou dwingen de afstand te overbruggen.

In Willemstad op Curaçao is een buitengewoon interessant museum, gewijd aan de slavernij in het koloniale verleden van het eiland. In de slideshow zie je achtereenvolgens: het kunstwerk Mama Africa op de binnenplaats, beeld van een knielende slaaf, deel van een bewaard gebleven  gehuchtje met slavenwoningen buitenuit en een schaalmodel van een slavenschip. We maakten de foto’s ongeveer tien jaar geleden tijdens een verblijf op Curaçao. Zie ook: Slavendans in Suriname

Enkele jaren geleden zagen we in het Rijksmuseum dit diorama, voorstellende een slavendans in Suriname. Is het daar nog steeds te zien? Zie ook Slavenerfgoed van Curaçao

Het familiewapen van Piet Hein.
Een vogeltje (Pietje) op een om-
heining! Er was altijd wel een gek in de familie, die iets voorstelde, of
zich Bekende Nederlander avant la
lettre waande, die vond dat er
naar analogie van de adel een
wapen moest komen. Onze familie
had er vanuit de negentiende eeuw
ook een. Mijn vader spotte: ‘Een
schele duif in een boekweitveld’.
Bron afbeelding: Wikipedia.

oen er nog geen kranten waren, of de gewone man die niet kon betalen, werd het nieuws verspreid door straatzangers. Een bekend voorbeeld in Brabant is De moord van Raamsdonk. Het kan best zijn, dat het lied over Piet Hein en zijn verovering van de Spaanse zilvervloot (1628) op die manier is ontstaan. Het begon immers zo: ‘Heb je wel gehoord van de zilleveren vloot, de zilleveren vloot van Spanje?’

Read the rest of this entry »

Ook het Noordbrabants Museum is nu, in deze crisistijden, virtueel te bezoeken. Je wordt rondgeleid door Lucas de Man, hier met conservator Joris Westerink (l.)

Ga erheen – Voorpagina hhBest

Een kinderuitzending vanuit het zuiden, 75 jaar geleden

De burgemeester van Hull begroet de Brabantse en Limburgse kinderen na een lange treinreis vanaf de haven van Tilbury. Foto onbekende Britse fotograaf.

1945. Het zuiden van Nederland was bevrijd. Boven de rivieren duurde de ellende voort. De oorlog was dus nog niet voorbij. Toch maakten vijfhonderd Brabantse en Limburgse kinderen (evenveel jongens als meisjes) toen met een schip van van de Royal Navy de oversteek naar Engeland. Om te bekomen van die oorlog en aan te sterken. De voedselsituatie in het zuiden mocht dan niet kritiek zijn – vergeleken met die boven de rivieren – het was er allesbehalve een vetpot. De meeste voor de kinderuitzending geselecteerden hadden geen greintje weerstand meer. Ik was 10 jaar en mocht mee naar Engeland. In 1990, 45 kaar later dus, heb ik geprobeerd, mijn herinneringen aan die tijd vast te leggen in een artikel voor het Brabants Dagblad. Dat verhaal, waarvan hierna een bewerking, staat in de context van het oorlogsdrama, voor zover het zich in de jaren 1944-’45 voltrok in het toen pas door Breda geannexeerde dorp Ginneken. Read the rest of this entry »

Na mislukken Ardennenoffensief

Op eerste kerstdag 1944 sprak Adolf Hitler, waarschijnlijk voor de eerste keer, over zelfdoding. De Britse geschiedschrijver Antony Beevor heeft dit ontleend aan de memoires van zijn adjudant Nikolaus von Below (1980). Het was duidelijk dat het Ardennenoffensief, dat je gerust de laatste stuiptrekking van het Derde Rijk kunt noemen, was mislukt.’

Eerder die dag verzamelde Generaloberst Jodl, na een telefoontje uit België, de moed om tegen de Hitler te zeggen: ‘Mein Führer, we moeten de feiten onder ogen zien. We kunnen de Maas niet oversteken. Reichsmarschall Göring verkondigde dezelfde avond: ‘De oorlog is verloren’.

Read the rest of this entry »

Dit is zo mooi. Twee helden uit de vorige eeuw, gefotografeerd in 1929 (color of colorized?). De Britse historicus Frank McDonough, zeer actief op Twitter met verwijzingen naar belangrijke gebeurtenissen en personen, toont dit heden als Photo of the day. Ze nodigt uit tot analyse.

Winston Churchill is hier 55 jaar. en ziet er weliswaar uit als Churchill, in zijn donkere, driedelig pak, met vlinderstrik en gleufhoed, maar nog niet als de bulldog uit de Tweede Wereldoorlog. En dan de veertigjarige van oorsprong Britse komiek Charlie Chaplin, in een outfit die het ook vandaag de dag nog goed zou doen.

Boekbespreking door Sante Brun

oit wilde ik historicus worden. Ik had toen al een aantal prachtige historische werken gelezen en ik maakte het mezelf niet eenvoudig: Gibbon was erbij, en Ranke. Toen ik me inschreef voor een schriftelijke cursus (ik had een drukke baan en een gezin en ik woonde in Maastricht) kwam ik erachter dat ik me bij ‘geschiedenis’ iets veel avontuurlijkers had voorgesteld dan de werkelijkheid.

Want aan geschiedenis studeren (en daarna geschiedenisles geven en mooie boeken schrijven) ging iets verschrikkelijks vooraf: uren, dagen, maanden, jaren misschien wel, snuffelen in archieven, bibliotheken, langdurig praten met zo saai mogelijke mensen, en dat was dan nog iets: de meeste mensen die je probeerde na te speuren waren immers dood en gaven dus geen bruikbaar antwoord meer.

Read the rest of this entry »

ot op de dag van vandaag loopt er door het rustieke dorp Hilvarenbeek een scheidslijn: voor of tegen Gérard Kuijpers (1893-1965). Maar het staat nu onomstotelijk vast: de schoenfabrikant was hartstikke fout in de Tweede Wereldoorlog en had nadien geen wethouder meer mogen worden. Journalist Ton de Jong wilde zekerheid en dook in de archieven. Het werd een boek van bijna 200 bladzijden: Duitse vrienden – verraad en redding in Hilvarenbeek.

Read the rest of this entry »

n januari 1994, twee maanden voor ik ‘vervroegd’ zou uittreden (een pre-pensioenregeling die nu bij terugkijken bijna een sprookje lijkt) schreef ik een van mijn laatste verhalen voor de weekendbijlage van het Brabants Dagblad. Het ging over de r.-k. filmkeuring. Dat gebeurde aan de hand van een gesprek met Frans Oudejans (1926-2001), toen onder meer oud-redacteur van de nog katholieke de Volkskrant. Oudejans was op titel van journalist lid geweest van de filmkeuring. Hij keek er met gemengde gevoelens op terug. Ik vond het paginagrote artikel (inclusief illustraties) dezer dagen in een boek en dacht: dit is ook nu nog best informatief. Geschiedenis! Wat me als journalist ook frappeert, is de vormgeving van die pagina, waarin ik de hand herkende van mijn toenmalige collega Céline Rutten. Veel ‘wit’, citaatkoppen, prominente behandeling van de illustraties. Rutten was haar tijd vooruit. Ik besloot de tekst compleet te scannen. Om het te lezen, klik op:

Read the rest of this entry »

embrant Harmansz van Rijn van Leyden’ staat in het Amsterdamse archief van de burgerlijke stand bij de aankondiging van het huwelijk in 1634 van de schilder en de Leeuwarder burgemeestersdochter Saskia van Uylenburgh.

Rembrandt en Leiden. Daar, in de tweede stad van Holland (destijds) is hij in 1606 als zoon van een molenaar geboren en daar is al heel vroeg zijn genialiteit erkend door niemand minder dan de geleerde diplomaat en dichter Constantijn Huygens. Je hoeft geen Leidse chauvinist te zijn (zoals de schrijver van De jonge Rembrandt, Onno Blom, toegeeft) om de doorslaggevende betekenis van die stad voor de vorming van de meester te onderkennen.

Read the rest of this entry »

Maquette van Rocco Verdult in het museum Bevrijdende Vleugels, die de dood verbeeldt van twee Bestse kinderen, kort na de bevrijding in 1944.

Het is klein maar fijn, het kunstwerkje met minuscule figuurtjes dat de tragische dood verbeeldt van Sjaantje (6) en Kees (13) van Kronenburg uit de Bestse buurtschap De Vleut, kort na de bevrijding in 1944. Rocco Verdult maakte ‘n reeks maquettes (in de hedendaagse kunstwereld spreekt men dan meestal van ‘installaties’), die dezer dagen rond de 75ste bevrijdingsherdenking in de ‘dorpen van handeling’ worden geëxposeerd.

Read the rest of this entry »