ls een post op deze site begint met wat in de typografie heet een initiaal, zoals de A hier, bevat zij een mening of interpretatie van de schrijver.
Archief van de rubriek ‘Boeken’
‘Het is te laat, het komt niet meer goed’
januari 24th, 2019 | 
Author:  ij toert al enige tijd langs de collegezalen van de wereld met zijn lezing Can non-humans speak, en gisteren was het de beurt aan de Frans Palmzaal van de Universiteit Maastricht, uiteraard beter bekend als Maastricht University. Het is een kelderachtige zaal met vervaarlijke betonnen balken aan het plafond en achter het spreekgestoelte is een kunstwerk aangebracht dat zo veel licht geeft dat van de spreker slechts het silhouet te zien is.
Meer op SanteLOGie – Voorpagina hhBest |
 |
Posted in 
Dolletjes
n opeens krijgt Cissy van Marxveldt, schrijfster van meisjesboeken in de jaren twintig en dertig, ‘n soort van erkenning. En niet van de eersten de besten. Figuren als Sylvia Witteman, Nicolien Mizee en Judith Elselin blijken haar Joop ter Heul nog regelmatig te herlezen. Nostalgie? Merkwaardig, want het zijn erfenissen van hun (groot)moeders, die toen bakvisschen waren en, als prinses Juliana, alles dolletjes vonden.
Een roman die helaas iets actueels heeft
Boekbespreking door Sante Brun
et is wel even wennen, het lezen van Milkman van Anna Burns. Ik had het gekocht omdat ze er de Man Booker Prize mee had gewonnen en dat is vaak een goede hint gebleken.
Dat was het ook in dit geval, laat ik dit voorop stellen. Maar ik heb zelden een boek gelezen waar je zo goed bij moet opletten. Niemand (op een enkeling na, die verder nauwelijks een rol speelt) heeft in het boek een naam. Ja, er is er een die McSomebody wordt genoemd, maar dat helpt je ook niet veel verder. De ik-figuur is een jonge vrouw van achttien jaar, die afwisselend ‘daughter’, ‘middle sister’ en ‘maybe-girlfriend’ heet, al naar gelang de situatie, en dat geldt verder voor alle mensen die ze tegenkomt in deze magistrale monologue interieur van een meisje dat de pech heeft (of het geluk, kan ook) dat ze een buitenbeentje is. Ze leest bijvoorbeeld boeken, bij voorkeur uit de negentiende eeuw, en ook nog tijdens het wandelen.
Niets geleerd van ‘Im Westen Nichts Neues’
Boekbespreking door Sante Brun
| et was Wapenstilstandsdag, honderd jaar na dato en ik dacht: laat ik nou eindelijk eens Im Westen Nichts Neues van Erich Maria Remarque lezen. Ik had het niet in huis, maar geen nood: in 2014, bij het ‘eeuwfeest’ van het begin van de Eerste Wereldoorlog had de firma Kiepenheuer & Witsch in Keulen, een linksige uitgeverij die bijvoorbeeld ook Heinrich Böll uitgaf, een nieuwe uitgave verzorgd en er zelfs in augustus 2018 een nieuwe druk, de elfde, van laten verschijnen.
Im Westen Nichts Neues heeft voor mij vele jaren een achteraf nogal onbegrijpelijke onbereikbaarheid gehad, ik weet niet precies hoezo. Misschien omdat ik er vooral aan dacht dat ‘t het definitieve verhaal over de Eerste Wereldoorlog was en ik liever Engels las dan Duits… |
 |
De gruwelijke twintigste eeuw in Georgië
Boekbespreking door Sante Brun
m mijn reputatie als taalnazi gestand te doen, begin ik maar met de enige vertaalfout die ik heb gevonden op de 1276 pagina’s van Het Achtste Leven (voor Brilka). Het gaat om het woord ‘partijdag’, (van de Communistische Partij van de Sovjet-Unie) vermoedelijk Parteitag in het in het Duits geschreven boek, en dat is in het Nederlands natuurlijk partijcongres. Maar daar kan ik dan meteen bij vermelden dat ik meestal sterk aarzel om vertalingen te lezen, maar in dit geval pakt het uitstekend uit, Elly Schippers en Jantsje Post hebben een formidabele prestatie geleverd met de vertaling van deze pil.
Het is boek is geschreven door Nino Haratischwili, 35-jarige in Georgië geboren schrijfster die sinds vijftien jaar in Berlijn woont, en het is uiteraard een prestatie op zich – na die korte tijd al zo’n roman te schrijven in het Duits terwijl ze van huis uit Georgisch (en ik neem aan Russisch) spreekt.
Een spectaculaire Grunberg
Boekbespreking door Sante Brun
an Arnon Grunberg valt nauwelijks te ontkomen. Ik volg hem min of meer (gedwongen) omdat ik de Volkskrant lees en de VPRO-gids en daardoor weet ik dat hij vaak op de vreemdste plaatsen begeeft en daar stof zoekt voor zijn boeken. Zo kon je weten dat hij een tijdje geleden de brandweerkazerne in Heerlen had bezocht en de Abdij Lilbosch in Echt.
En waarom? Dat lees je in Goede Mannen, de 
nieuwste roman van Grunberg. Een lijvig stukje werk, en ik mag zonder veel aarzeling daaraan toevoegen: een meesterwerk dat met kop en schouders uitsteekt boven het toch niet onaanzienlijke oeuvre van de schrijver tot nu toe.
Het is het verhaal van Geniek Janowski, een serieuze lange man van weinig woorden die worstelt met twee vragen: wat is troost en wat is liefde en als derde vraag: wat is het verband tussen die twee.
Nederland besnuffeld
Een simpele tegel bij Muiderberg markeert de plek waar graaf Floris V van Holland (daarvoor: Holtland) door andere edelen zou zijn vermoord. Foto’s Flip van Doorn.
Kun je Nederland bewandelen en aan de hand van wat je ziet zijn geschiedenis beschrijven? De wandelaar-schrijver Flip van Doorn bewijst het in zijn pas verschenen boek Een verzonnen koninkrijk. 
Ondertitel: ‘Het verhaal van onze nationale mythe’. Sterker nog: Van Doorn begint met graven in de achtertuin van zijn woning in het Friese stadje IJlst en vindt…schelpen, want ooit golfde hier de Middelzee.
Het falende geheugen en zo nog het een en ander
Sante Brun
et Bureau van J.J.Voskuil heeft er op een eigenaardige manier behoorlijk ingehakt, ik zag op een gegeven moment overal verschijnselen die Voskuil ook beschrijft. Je gaat sommige mensen beter waarderen en andere meer wantrouwen, daar komt het op neer.
Maar daarna kwam Duitse Bruiloft van Pieter Waterdrinker, een tragikomische klucht die ook weer andere mensen en menselijkheden aan de orde stelde.
Handboek over kantoor in zeven delen
Boekbespreking door Sante Brun
e kunt niet alles dat ‘actueel’ is direct lezen en er zijn zoveel oude boeken die ik niet gelezen heb en die me toch nopen tot het schrijven van een overweging. In Deventer tikte ik begin september een mooi exemplaar van Woutertje Pieterse van Multatuli op de kop, reken maar dat ik daar op terugkom.
Het was niettemin even raar dat ik besloot te schrijven over Het Bureau van J.J. Voskuil, een roman in zeven delen met in totaal vijfduizend pagina’s dundruk, waarvan het laatste deel alweer twintig jaar geleden verscheen. En dat alom voornamelijk juichend werd besproken.
Onno Blom wint biografieprijs voor Wolkersboek
De Stichting Nederlandse Biografieprijs heeft de prijs voor 2018 (15.000 euro) toegekend aan Onno Blom voor zijn levensbeschrijving van de auteur en beeldhouwer Jan Wolkers.
Deze prijs wordt eens in de twee jaar uitgereikt voor de beste biografie, die bij een Nederlandse of Vlaamse uitgeverij is verschenen.
Klik hier Voor een bespreking van de biografie, waaraan Blom tien jaar heeft gewerkt. Onno Blom. Foto Wikipedia
Eindelijk wat meer over (Market) Garden
Antony Beevor schreef het ultieme boek over Slag om Arnhem
Kinderen verwelkomen Amerikaanse parachutisten tussen Son en Sint-Oedenrode. Foto Beeldbank NIOD, opgenomen in Antony Beevor’s boek ‘De Slag om Arnhem’.
n de boeken die tot dusver over de operatie Market Garden (17-26 september 1944) zijn geschreven en dat zijn er nogal wat, bleef het onderdeel Garden, de opmars van de geallieerden vanuit België via Eindhoven naar het noorden, tamelijk onderbelicht. Terwijl de vertraging die daarbij optrad wellicht de hoofdoorzaak was van de mislukking van de verovering van de brug over de Nederrijn in Arnhem. Het accent van de beschrijvingen ligt meestal op wat er gebeurde in Arnhem en het westelijk daarvan gelegen Oosterbeek. Het boek ‘De Slag om Arnhem’ van de Britse historicus Antony Beevor, wiens D-Day ik al eerder besprak, zet deze ‘omissie’ meer dan recht. Hetzelfde geldt trouwens voor het zwaar geteisterde Nijmegen, al zal daarover wel meer literatuur bestaan, dan die ik ken.
| De Britse schrijver is om zijn geweldige verdiensten voor de geschiedschrijving van de Tweede Wereldoorlog geridderd, dus het is sir Antony Beevor. |  |
De Britse veldmaarschalk Montgomery, die tegen alle waarschuwingen in – onder meer die van prins Bernhard – via opperbevelhebber Dwight Eisenhower met Market Garden zijn zin doordreef, krijgt er dan ook in Feevor’s boek flink van langs.
Het zat ‘m in de onderschatting van de Duitse tegenstand en dat geldt – wordt nu meer dan ooit duidelijk – ook voor die langs de zogenaamde Corridor, ook wel Hell Way genoemd, door Brabant.
Monty heeft hierdoor wel Holland met de gruwelijke hongerwinter van ‘44-‘45 opgezadeld.
Brug bij Son
Het begon er al mee dat de aanvoerders van de Britse XXX Divisie, die het aan de broodnodige geografische kennis ontbrak, tussen Valkenswaard en Eindhoven pas op de plaats maakten omdat ze dachten dat de opgeblazen brug bij Son (Wilhelminakanaal) ten zuiden van Eindhoven lag. (Die zou eerst door een baileybrug moeten worden vervangen.) Intussen namen ze een verfrissende duik in een zwembad bij een villa ter hoogte van Aalst-Waalre…
Maar een regelrechte ramp was natuurlijk het Duitse bombardement op 19 september, op Eindhoven waarbij een groot deel van de binnenstad werd weggevaagd. Het rood-wit-blauw en oranje, dat daags tevoren was uitgestoken, werd ijlings weer binnengehaald.
Felle Duitse tegenstand ontmoetten de geallieerden ook bij Son, Best en Veghel. Best moest zelfs tot tweemaal toe worden bevrijd, eerst door de 101e Amerikaanse Luchtlandingsdivisie en daarna door de Schotse Highlanders. Maar dat laatste weten we van de uitstekende beschrijving in het geschiedenisboek Te Best Ward van wijlen Jean Coenen.
Als steeds heeft Feevor zijn huiswerk voortreffelijk gedaan. Hij ontleende veel materiaal uiteraard aan militaire verslagen, maar ook aan dagboeken van Brabanders; hij is voorzichtig met wat hij noemt ‘regionale legendes’, maar schuwt niet die te vermelden. Zoals de truc van een tuinman bij de Soeterbeekse brug over de Dommel. (In andere lezingen, niet in het boek vermeld, wordt een jonker Smits van Oyen genoemd die de Duitsers wijs zou hebben gemaakt dat die brug niet voor de tanks begaanbaar was.)
Eens en voor goed rekent Feevor af met het landelijk beroemde – en door een Jezuïetenpater verspreide – verhaal over de padvinder Jan van Hoof, die de ondermijning van de Waalbrug in Nijmegen onklaar zou hebben gemaakt. ‘Volstrekt onaannemelijk’, toont hij aan.
Griekse mythen met een stiff upperlip
Boekbespreking door Sante Brun
et boek ligt er al een tijdje, de Decamerone van Giovanni Boccaccio, in een 
herschreven versie. O nee: Aldo Busi, die het boek te pakken nam, schrijft in de flaptekst dat hij het boek vertááld heeft, en dat is wat anders dan herschrijven – herschrijven leidt al gauw tot inkorten, denk ik, maar daar is Busi verre van gebleven: het boek telt nog altijd 800 dichtbedrukte pagina’s, over de tien dagen die jonge Florentijnse edelen doorbrachten op een geïsoleerd gelegen kasteel, op de vlucht voor de zoveelste pestepidemie in hun stad. Om de verveling tegen te gaan vertellen ze elkaar min of meer geile verhalen. Busi vertaalde het boek in het Italiaans, hoewel dat natuurlijk ook de oorspronkelijke taal was, maar dan het Italiaans van omstreeks 1350, toen Boccaccio de honderd verhalen schreef. Ik heb de oorspronkelijke tekst nooit onder ogen gehad, de Divina Commedia van Dante Alighieri wel, ik heb het zelfs grotendeels gelezen, al kostte het ontstellend veel moeite om door de brij van voetnoten op elke pagina heen te komen. De conclusie was dat Italiaans uit die tijd niet gemakkelijk was, maar als je de tijd neemt redelijk goed te begrijpen.
Levendige schets van Nederland in 1823
De Varkensmarkt in Roosendaal rond 1791 naar D. Verrijk. Illustratie uit het boek. De naam is in 1921 op aandrang van de winkeliers veranderd in Bloemenmarkt. ‘Meer aanzien.’
wee rijkeluiszonen, Jacob van Lennep en Dirk van Hogendorp (ja, zoon van een van de staatkundige grondleggers van het Koninkrijk der Nederlanden) maakten in de zomer van 1823 gedurende drie maanden een voetreis door driekwart van Nederland, ‘om den landaart en en de zeden en gewoonten der ingezetenen te leeren kennen’ (Van H). Beiden hielden daarvan een dagboek bij, waarvan dat van de latere schrijver Van Lennep het meeste boeit en de meeste informatie bevat. Een heruitgave van dit verslag is bezorgd door Geert Mak en en Marita Mathijsen, van wie de laatste een voortreffelijke hertaling leverde. De tekst van Van Lennep heeft sterk journalistieke trekken; ze bevat, naast (soms letterlijk) poëtische beschrijvingen, scherp-kritische analyses. Geweldig dat dit ontsloten is, er was vlak voor de industriële revolutie heel wat meer dan de geijkte Jan Salie-geest.
Murat Isik, meeslepend verteller
Immigrantenkind wordt tegen de verdrukking in gerespecteerd Nederlander
en van de beste oorspronkelijk Nederlandstalige romans, die ik de laatste jaren tot me heb mogen nemen: Wees onzichtbaar van de Turkse Nederlander Murat Isik. Het verhaal van een immigrantenkind, dat op 5-jarige leeftijd door zijn Turkse ouders via Duitsland in Nederland belandt, opgroeit in de door wanbeleid stedebouwkundig mislukte Bijlmer en in een door de vader geterroriseerd gezin. Dat, op het vwo – uitgescholden als De Schoonmaker – alle redenen heeft zich zoveel mogelijk onzichtbaar te maken, maar tegen de verdrukking in de status weet te bereiken van gerespecteerd Nederlander.
Een meeslepend somtijds spannend boek van bijna 600 bladzijden, dat je haast niet weg kunt leggen. Isik beschikt over een benijdenswaardige taalvaardigheid en bedient zich van zinderend mooie metaforen, die nergens gezocht of geforceerd aandoen.
Camilleri (92) blind, maar nog steeds niet voor de eigentijdse Italiaanse politiek
Boekbespreking door Sante Brun
 Andrea Camilleri ‘leest’ de nieuwste Montalbano. Dat lukt natuurlijk niet, aangezien hij sinds enige tijd blind is. Hij dicteert zijn boeken aan ‘Valentina’. |
 ijdje geleden heb ik, kennelijk in een pessimistische en bovendien nogal slecht geïnformeerde bui, gemeld dat de 22ste Montalbano van Andrea Camilleri wellicht de laatste zou kunnen zijn. De schrijver was toen net 90 jaar geworden en zijn held commissaris Salvo Montalbano leek aan eind van het boek dan wel niet dood te gaan, maar toch ontslag te nemen. |
In Spanje was de Spaanse griep de Napolitaanse Soldaat
Boekbespreking door Sante Brun
oet je net 
bij mij mee aankomen. Een boek over de Spaanse griep van 1918. Die trouwens niet Spaans was en misschien ook geen griep, in ieder geval geen gewone griep. Nee, dat laatste dank je de koekoek: 50 of 100 miljoen doden en misschien dat zelfs maar het topje van de ijsberg, dat is voorwaar geen kattenpis. En 1918 was echt te weinig: tot in 1922 vielen er doden door, en een hersenbeschadiging van mensen die de griep overleefden lieten zich nog tot tientallen jaren later gelden.
De meest doden vielen natuurlijk weer in India en China, in Europa waren in de Eerste Wereldoorlog kennelijk al ruim voldoende doden gevallen. Die vijftig miljoen plus is trouwens meer dan het aantal slachtoffers van beide wereldoorlogen. Hoewel wel gezegd moet worden dat oorlog, in dit geval de Eerste Wereldoorlog wellicht toch een cruciale rol had gespeeld bij de vermoedelijk grootste pandemie die de mensheid ooit heeft getroffen.
Een voetreis door 3/4 Nederland in 1823
Marita Mathijsen schrijft op haar blog: ‘Hoeveel kilometer legden Jacob van Lennep en Dirk van Hogendorp in het jaar 1823 te voet af door Nederland, toen ze hun befaamde voetreis maakten? Ik zou de rekenaars onder mijn volgers willen vragen of zij wellicht het aantal kilometers dat Jacob en Dirk liepen kunnen berekenen. Er is een prachtige kaart van hun route getekend in de nieuwe druk van Jacobs dagboek van de voetreis.’
Veel meer dan een ‘sexplorer’
Met de biografie door Onno Blom leer je Jan Wolkers (1925-2007) grondig kennen
an Wolkers, beeldhouwer, schilder en schrijver. In deze volgorde placht hij zich te presenteren. Op de website scholieren.com, onder meer een hulpje voor het samenstellen van je literatuurlijst, figureert slechts één boek van hem: Turks fruit. Het bekendste, niet in het minst door de film die door Paul Verhoeven ernaar is gemaakt. Maar hij heeft zoveel meer geschapen. Wie hem typeerde als weinig meer dan een sexplorer (deze vondst is trouwens, in een gans andere context, van een jeugdvriend) zat er stevig naast. Voorbehouden aan vooral het christelijk deel der natie waaraan Wolkers zich heeft ontworstelt.
Meer dan 1100 bladzijden, inclusief notenapparaat en 50 foto’s, telt de biografie, waaraan taalwetenschapper Onno Blom (1969) tien jaar heeft gewerkt. Het litteken van de dood. Daarmee leer je Jan Wolkers (Oegstgeest 1925 – Texel 2007) grondig kennen. Een veelzijdig en uniek kunstenaar, die zich niet in de laatste plaats liet inspireren door de natuur. En zich zijn hele leven heeft verzet tegen alles wat hij als onrecht beschouwde.
Een Noors-Zweedse familiesage die je meesleept
Boekbespreking door Sante Brun
ojuist de lezing beëindigd van de zesdelige familiesage ‘De grote eeuw, drie broers, twee oorlogen, een eeuw’ van de Zweedse schrijver Jean Guillou. Het gaat over de geschiedenis van drie doodarme broers, zonen van een Noorse visser die op zee het leven heeft gelaten, door een gelukkig toeval in de gelegenheid komen in het Duitse Dresden een ingenieursopleiding te volgen, destijds – ruim voor de Eerste Wereldoorlog – veruit de beste opleiding op dat gebied in de wereld. Het eerste deel van de serie heet dan ook Bruggenbouwers, hoewel twee van de drie nooit een brug zullen bouwen en een van de drie na zijn opleiding zelfs weinig of niets met zijn beroep heeft gedaan.
De schrijver die de Nobelprijs niet kreeg
 ij was 85 jaar, Philip Roth. Of hij gestopt was met schrijven betwijfel ik, maar hij was in ieder geval gestopt met publiceren, zeven jaar geleden. Afgelopen nacht is hij overleden in zijn appartement hoog boven Manhattan. Hij was een echte Newyorker, een joodse schrijver van groot belang, maar zeer kritisch op Israël en op Amerikaanse Joden. Hij was de beste romanschrijver die de Nobelprijs voor literatuur heeft gemist, een man die mijn leven lang, sinds ik met rode oortjes Portnoy’s Complaint las, onder woorden bracht wat ik dacht en voelde – die openhartigheid over zijn prostaatkanker bijvoorbeeld, wie durft zoiets? |
Meer op SanteLOGie – Voorpagina hhBest |
