hhBest – Sinds 1996

Boekbespreking door Sante Brun

Je weet hoe zoiets gaat: je hebt niks met fantasy en al helemaal niet met Tolkien omdat je al moeite genoeg hebt met boeken over normale mensen, en Harry Potter was bovendien toch eigenlijk iets voor de aanstormende jeugd, kortom: van J.K. Rowling had ik nog nooit iets gelezen.

Maar nu heeft ze een boek geschreven dat gericht is op ‘grote mensen’, die het aanstormen wel zo’n beetje achter de rug hebben. En de moeilijkheid voor een figuur als ik, die wel degelijk beseft dat Rowling al die miljoenen exemplaren van HP heeft verkocht, is: om haar roman The Casual Vacancy te lezen alsof het gewoon het debuut van een getalenteerde Britse schrijfster is.

Dat maakt de schrijfster in kwestie je niet gemakkelijk. Dat een schrijver zijn  of haar verhaal situeert in een fictief dorp, dat is niks bijzonders. Maar Pagford, waar The Casual Vacancy zich afspeelt, is wel heel erg fictief. Het is zo’n archetypisch Brits dorpje met een dorpsplein, een dorpskroeg, dorpsstraatjes, een dorpse rivier de Orr, een dorpsheuvel met daarop de ruïne van de dorpsabdij. Het dorp wordt bestuurd door een parish council, dat klinkt ook heel fictief en idyllisch maar dat is in Engeland een heel normale bestuursvorm, de laagste in rang en is dus niet de parochieraad maar een dorpsraad, waarvan er 8500 zijn in Engeland.

Nou goed, ik zal proberen het verhaal kort samen te vatten en dan tot een conclusie te komen die mijzelf ook enigszins verraste.

Racisme

Door de dood van een zijn leden, Barry Fairbrother, wordt in de dorpsraad een zetel vacant (The Casual Vacancy, dus) waarover vrijwel onmiddellijk een loopgravenoorlog ontstaat tussen de diverse krachten in het dorp. Daarbij speelt van alles een rol: bijvoorbeeld dat de eigenaar Howard Mollison van de delicatessenzaak wil dat zijn zoon Miles, die doet wat zijn vader hem zegt, erin komt, maar de huisarts, Parminder Jawanda, van Sikh afkomst en lid van de raad, op zijn weg vindt. Hier doet racisme (dus) zijn intrede in Pagford.

Centrale kwestie die het boek beheerst is het vraagstuk of een buitenwijk, genaamd The Fields, die wij een ‘probleemwijk’ zouden noemen, niet beter kan worden afgestoten aan de aangrenzende gemeente Yarvil, en hier duikt het probleem op van asociale gezinnen met drugsproblemen. (Die een heel raar soort door Rowling verzonnen slang spreken.) Ook de gespannen sfeer binnen gezinnen in het dorp zelf speelt een rol.

Nobele wilden

Net op het moment dat de lezer door al die losse draden de weg dreigt kwijt te raken, krijgt het verhaal vaart, loopt alles samen, krijgt een hoogtepunt in de viering van de vijfenzestigste verjaardag van Howard Mollison en de dag daarna – een afzichtelijke dronkemansbende die toont dat ook tot Engelse idyllische fictieve dorpen het een en ander is doorgedrongen van de westerse beschaving.

Wat je dan intussen ook hebt gemerkt dat is dat Rowling de volwassenen in het dorp genadeloos neerzet, maar de jeugd, de pubers, gaandeweg steeds meer toont als intrinsiek goedaardige wezens, bijna als nobele wilden. De jongens die het dorp op zijn kop zetten door een website te hacken, die de meisjes pesten, zelfs zij zijn aan het eind van het boek toch flink bijgedraaid; wij zijn gaandeweg begrip voor hen gaan krijgen. De meisjes zijn helemaal prima in orde, en dan met name enerzijds de dochter van Parminder, Sukhvinder, die gepest wordt en zichzelf snijdt en zelfmoordplannen heeft, maar de heldin wordt door een kind uit de Orr te redden, en Krystal Weeton die lange tijd lelieblank overeind blijft in de sociale vuilnisbak genaamd The Fields waar zij thuis is. Helaas verliest ze bij haar goede bedoelingen een belangrijk punt letterlijk uit het oog.

In het laatste hoofdstuk wordt afgerekend met de volwassenen, die nog meer doortrapt blijken dan we het hele boek door al dachten.

Waarna ik tot de conclusie kom, dat The Casual Vacancy niet zozeer een ‘gewone’ roman is maar meer een boek met opbouwende trekjes voor de rijpere jeugd.

Vroege zonnebloem

Het boek leest, na aanvankelijk licht verwarrend te lijken, als een trein, Rowlings heeft een geweldige hand van kort en helder samenvatten van allerlei karakters met vrijwel altijd flink onsympathieke trekjes, van de onvermijdelijke wrijvingen die ontstaan in een kleine dorpsgemeenschap aan de rand van de grote wereld. Maar het is geen Freedom van Jonathan Franzen, waar het boek soms op geïnspireerd lijkt.

En ik kan niet nalaten te melden twee rare dingen opgemerkt te hebben: bij de begrafenis van Barry Fairbrother legt een van zijn dochters een door haar zelf gekweekte zonnebloem op de kist – maar de episode speelt zich af in het vroege voorjaar. En in de laatste pagina’s vindt de begrafenis plaats van twee mensen op een moment dat die al drie weken dood zijn.

Of is dat normaal, in idyllisch Engeland?