hhBest – Sinds 1996

DVD-bespreking door Guido t’Sas

Zelfs aan de slijtplekken van de voetstappen van de Oirschotse kanunniken is gedacht. Dit tekent de precisie waarmee Joep Peters met vijf computers, het in 1944 verbrande koorgestoelte in de Sint-Pieterskerk heeft gereconstrueerd. Het resultaat is een DVD, die je in staat stelt, via je tv-scherm door de kerk te wandelen, terwijl een deskundige gids je tot in details over die laat-middeleeuwse koorbanken vertelt.

Dankzij wetenschap, fotoarchief en computertechniek verbluffend goede indruk van wat is geweest

Aan het koorgestoelte van Oirschot, heb ik hooguit een vage herinnering. Van ‘horen zeggen’, naast de wetenschap dat onder anderen Martien Coppens die banken – uiteraard in zwart-wit – heeft gefotografeerd, voordat de Sint Pieter bij de bevrijding in oktober 1944 door de geallieerden in brand werd geschoten.

Des temeer weet ik van de koorbanken in de Sint Katrien van Hoogstraten, een stadje in de Antwerpse Kempen, ‘n kilometer of tien ten zuiden van Breda. Die kerk is ook vernield, door de Duitsers, maar na de oorlog steen voor steen, aan de hand van de originele tekeningen van architect Rombout Keldermans (Stadhuis Middelburg!)  weer opgebouwd. En de koorbanken? Die waren door de Hoogstratenaren met vooruitziende blik in gewapend beton gezet. Dat beton hoefden ze, na de herbouw, alleen maar weg te breken en daar waren ze weer, de banken, in volle glorie. Stammend uit dezelfde tijd, eerste helft zestiende eeuw, dus uitstekend vergelijkingsmateriaal.

Graftombes

Vergelijken, dat hebben de wetenschappers die de research hebben gepleegd voor de Oirschotse reconstructie ook gedaan: met het koorgestoelte in de Bossche Sint Jan, waarnaar houtsnijder Jan Borgmans uit Eindhoven volgens zijn opdrachtgever, het Kapittel van Oirschot, zich destijds (1508-1511) diende te richten. ‘Maar dan mooier’, of woorden van gelijke strekking in het bewaarde contract! En met de situatie in de Sint-Pieterskerk te Leuven.

Was er een graftombe, dan werd die temidden van de koorbanken geplaatst. In Hoogstraten hebben ze nog die van ‘smeekschriftedelman’ Antoine de Lalaing en zijn gemalin Elizabeth van Culemborg, bouwers van de kerk. Wat betreft Oirschot is het een kwestie van gissen geweest, aan de hand van een grafzerk van een Heer De Merode. Men is niet zover gegaan, daar nu weer een tombe van te maken, hoewel er wel vage aanwijzingen zijn dat die zich ooit in dat middenveld heeft bevonden…

Twee-en-een-half jaar is Peters daarmee, naast zijn studie, bezig geweest. In versneld tempo wordt verder het rekenmatig driedimensionaal tekenen door de computers weergegeven.

Soms onbeholpen

‘Mooier dan die in Den Bosch graag.’ De kunsthistorici zijn het er over eens, dat het originele beeldhouwwerk in Oirschot kwalitatief nogal varieert. Van uitstekend tot enigszins onbeholpen. Bovendien – en ook dat wordt uitvoerig uit de doeken gedaan – is er in 1893 bij een restauratie nogal wat ‘geknoeid’. Temeer omdat de fotografen nogal eens wat ‘buiten beschouwing’ lieten, heeft men heel wat moeten puzzelen.

Ik kan het niet laten te zeggen, dat enige bedenking ten aanzien van de kwaliteit van de koorbanken in Hoogstraten niet geldt. De ‘wangen’ van het gestoelte en de zogenaamde ‘zitterkes’ (pseudobankjes, die de staand zingende kanunniken ‘stiekem’ ondersteunden) verbeelden daar allerhande, meest ‘ondeugende’ spreuken en gezegden. Zonder uitzondering zijn die beeldjes en reliëfs geweldig van kwaliteit. Speels en een en al virtuositeit.

Het doet allemaal aan de charme van het Oirschotse gestoelte en aan dat van het digitaliseringsproject niets af.

Dankzij de sinds die fatale oorlogsbrand voortgeschreden techniek, hebben we toch maar weer iets teruggekregen. Het zou mooi zijn, als toeristen er, bij voorbeeld bij een bezoek aan streekmuseum De Vier Quartieren, kennis van zouden kunnen nemen.

De dvd Zo waren de Oirschotse koorbanken is uitgegeven door de ‘Stichting voor kunst en kultuur Best/Oirschot, de Kapellekes’.  Ze is vergezeld van een uitvoerige toelichtende tekst door Paul Maas.

Kijk ook even hier

www.dekapellekes.nl

De Turnhoutse oud-leraar Toon van Bourgognie, heeft een deel van zijn webloggewijd aan de kunstschatten van de Sint-Katharinakerk in Hoogstraten.

4 Reacties op “Virtueel terug: de verbrande Oirschotse koorbanken”