hhBest – Sinds 1996

Sante Brun

en van de stromingen onder de wegkijkers van de klimaatverandering is de mening toegedaan dat het ons, nietige mensen, volstrekt onmogelijk is om door ons handelen iets als een klimaatverandering van enig formaat teweeg te brengen.

Het boek De schaduw van Tambora beschrijft Philip Dröge wat, maar net tweehonderd jaar geleden, de ingrijpende gevolgen waren van de uitbarsting van één vulkaan, de Tambora op het Indonesische eiland Soembawa. (Dat kennen wij, ouwe zakken, nog wel van de lagere school, de kleine Soenda-eilanden: Bali, Lombok, Soemba, Soembawa, Flores, Timor.)

De vulkaan Tambora was een berg van 4200 meter hoog, schrijft Dröge, ‘de hoogste berg van Nederland’. Toen, in 1815, trouwens nog in Britse handen. Het Brits imperium had zich over het toenmalige Nederlands Indië ‘ontfermd’ nadat Nederland (‘het Moederland’) onder voet was gelopen door de troepen van de Franse keizer Napoleon en daarna feitelijk bij Frankrijk ingelijfd.

Op 5 april 1815 komt na wat inleidende ‘beschietingen’ de vulkaan tot uitbarsting: éénderde van de berg knalt met een geluid dat duizenden kilometers ver gehoord wordt de hoogte in, tot 43 kilometer hoog – er blijft een berg over die maar net 2600 meter hoog is. De krater heeft, nadat de vulkaan nog een paar keer uitbarst, jaren later, een omvang vergelijkbaar met die van de stad Zutphen en is vele jaren volstrekt onbegaanbaar.

Een enorme stofwolk komt terecht in de atmosfeer en verduistert het grootste deel van de rest van 1815 en de eerste tien maanden van 2016 grote delen van de hemel van Azië, West-Europa en Noord- Amerika. Met als meest in het oog lopende gevolg dat de zomers van die beide jaren het laten afweten. Op vele plaatsen in de wereld vriest het nog in juni en juli, waarmee de voedselvoorziening van miljoenen mensen enige tijd lang geheel verdwijnt of tenminste problematisch wordt.

En dat niet alleen. Enorme regenval op enkele plaatsen, droogte op weer andere, dagenlang durende spectaculaire onweren en woeste stormen, optreden van Sint Elmusvuur en vooral ijzige kou, het hele jaar door. Vele miljoenen mensen zijn er nooit achter gekomen waardoor de verandering van het klimaat optrad.

Dröge moest zich voor het boek vooral baseren op bewaard gebleven dagboeken van ooggetuigen. Hij bood geen weerstand aan de verleiding om de uitvinding van de fiets, het ontstaan van het Mormonengeloof en de grote trek van landverhuizers naar het Wilde Westen van de Verenigde Staten in verband te brengen met de door de uitbarsting van Tambora veroorzaakte klimaatrampen.

De wolken die de zon verduisterden, en zo de aarde voor een groot deel onleefbaar maakte voor mensen, bestonden vooral uit stof met een hoog zwavelgehalte.

De mensheid begon omstreeks de uitbarsting van Tambora, als het ware om te tonen er ook wat van te kunnen, met het grootscheeps verstoken van fossiele brandstoffen. Anders dan wat de Tambora uitbraakte veroorzaken de gassen die de mensheid nu al meer dan tweehonderd jaar uitbraakt geen zonsverduistering, maar versterking van het broeikaseffect: de temperatuur van de aardse atmosfeer stijgt.

Of het zin heeft om de hoeveelheden (bijvoorbeeld in tonnen) in de atmosfeer gebrachte stoffen met elkaar te vergelijken, dat weet ik niet. Maar ik kan me sinds het lezen van Dröges boek wel voorstellen dat als het stof van die ene vulkaanuitbarsting, hoe zeldzaam ook, zulke spectaculaire klimaatrampen kan veroorzaken, waarom zou dan twee eeuwen van verbranden van allerlei fossiele brandstoffen in onafzienbare hoeveelheden niet kunnen leiden tot iets vergelijkbaars en onomkeerbaar rampzaligs? Daar zien we de eerste tekenen toch al van?

Nou dan.