De enige watermolen met het rad binnenshuis
Klein maar fijn boekske over Oirschots (Spoordonks) monument
en watermolen in Brabant met een kleurrijke geschiedenis. Dat is die van Spoordonk (gemeente Oirschot), waarover oud-Philipsman Jan Kuijpers een klein maar fijn boekske heeft geschreven.
Aantoonbaar meer dan 500 jaar oud is dit monument, dat na een periode van verval in weerwil van onverschillige lagere overheden indrukwekkend mooi is gerestaureerd, met toevoeging van een bezoekerscentrum met horeca, mede ten behoeve van de wandelaars in de omliggende natuurgebieden. De Spoordonkse watermolen is de enige in Nederland, waarvan het schoepenrad zich binnenshuis bevindt.
Het kleurrijke van de geschiedenis zit ‘m niet in de laatste plaats in de vasthoudendheid van Sjef van Esch, de vader van de huidige eigenaar, Emile. Sjef vocht tot bij de Hoge Raad en de Raad van State (zonder juridische bijstand) voor het behoud van de watermolen, maar kwam zelf niet meer aan de restauratie toe; daarvoor zorgde Emile, opnieuw tegen de verdrukking in. Sjef won het pleit toen hij tot verbazing van de rechters aan kwam zetten met een document, waarin keizer Karel V (1500-1558) de molen het ‘eeuwigdurend’ zogenaamd stuwrecht verleende.
De Spoordonkse watermolen is vele malen getekend, geschilderd en gefotografeerd, ook door de wereldberoemde kunstenaar Karel Appel, die tijdens de Tweede Wereldoorlog in Oirschot ondergedoken heeft gezzeten. In het boekje zijn ook veel foto’s opgenomen van de in 2010 overleden Bestse fotograaf Noud Aartsen, voorvechter van natuur en landschap.