hhBest – Sinds 1996

Boekbespreking door Sante Brun

ien jaar deed de Duitse schrijfster Juli Zeh over haar magnum opus, Unterleuten, en haar succes was groot en terecht. In Duitsland heerste in 2010, het jaar waarin het boek speelt, een tweespalt die je rustig uniek mag noemen: de moderne metropool Berlijn, die in alle positieve en negatieve ontwikkelingen van de 21^ste eeuw meedraait, tegenover het omringende gebied dat als het ware in 1945 is stil blijven staan en sindsdien alleen maar achteruit is gekacheld.

In het gebied rond Berlijn, met name het Bundesland Brandenburg houdt men krampachtig vast aan het verleden, dat vooral bestaat uit de DDR en uit vage herinneringen aan de tijd vóór de Tweede Wereldoorlog. Een bijzonder verschijnsel is de trek van Berlijners die, op de vlucht voor de herrie van de grote stad, op zoek gaan naar landelijk en vooral ook goedkoop vastgoed. Bijvoorbeeld in het fictieve) plaatsje Unterleuten. En daar ontdekken dat je je moet aanpassen.

Veel schrijvers zijn na één succesvol boek volledig afgebrand. Of dat ook voor Juli Zeh geldt, moet nog worden afgewacht, in ieder geval is een soort vervolg op Unterleuten, genaamd Über Menschen (Voel je ‘m?’) niet het glorieuze tweede boek van de schrijfster.

Het dorp in de DDR heet in dit geval Bracken, en daar heeft Dora, op de vlucht voor de grote stad en voor haar vriend Robert, een groot huis met dito tuin gekocht. Ze is schrijfster van advertentieteksten en aangezien de coronapandemie net begonnen is, kan ze gewoon vanuit huis werken. Ze heeft het gemak daarvan enorm overschat, maar gelukkig, nou ja, gelukkig, is er de buurman, Gottfried Proksch, in de wandeling Gote en zijn dochtertje Franzi, dat het meteen goed kan vinden met Dora’s mopshond Jochen.

Gote laat zich meteen van zijn slechtste kans zien, door te dreigen de hond plat te trappen als die zich nog eens in zijn tuin waagt, en door zijn mededeling dat hij de dorps-nazi is. Hij zingt soms vrolijk het Horst-Wessellied. Al snel ontdekt Dora dat het halve dorp op de Alternative für Deutschland AfD stemt, vooral om de afkeer van de regering in Berlijn te tonen.

En dan bekommert Gote zich, op een tamelijk onbehouwen maar ook ronduit aandoenlijke manier met Dora, door een bed en een paar stoelen voor haar te maken. Langzaam ontstaat een soort relatie tussen Dora en Gote, waar beiden niet goed raad mee weten. Vooral niet wanneer Gote ernstig ziek blijkt.

Hoewel ook in dit boek de schrijfster de tijd neemt voor politiek-filosofische overwegingen is Über Menschen soms een zoetsappige damesroman en ook nog wel een paar keer een boek voor de ‘rijpere jeugd’.

En laat ik het maar ronduit zeggen: Juli Zeh had niet moeten toegeven aan de druk van de uitgever om te proberen aan te haken bij het succes van Unterleuten.

Daarvoor had ze toch ook voor dit boek eerst een aantal jaren moeten broeden.

In de eigenaardige relatie tussen Dora en Gote zit trouwens wel degelijk een schitterende roman. Ergens in het boek staat de sleutelzin daarvoor: op Tinder zouden deze twee nooit een ‘match’ hebben gevormd. Of die er wel was, dat laat Zeh in het midden, er komt niets van door de afloop van het verhaal.

PS: De Nederlandse vertaling heet Braakgrond, een woord dat ik niet in verband kan brengen met het boek.