hhBest – Sinds 1996

Boekbespreking door Sante Brun

et is alweer enkele jaren geleden dat ik voor het laatst een boek las uit de hedendaagse Engelstalige Indiase literatuur. Het was het derde deel van de trilogie over de opiumoorlogen in de negentiende eeuw van Amitav Gosh, verschenen in 2015. Ik had al een tijdje de indruk dat, wellicht onder invloed van het toenemend hindoe-nationalisme, die bijzondere tak van de wereldliteratuur zijn beste tijd had gehad.
Ik had bij het ‘bijhouden’ van die literatuur een jaar of vijftien lang kunnen profiteren van de hulp van mijn collega’s Emile Hollman, zelfbenoemd hindoe en ooit frequent bezoeker van India, en Benti Banach, die jarenlang enige maanden per jaar Engelse les gaf in dorpen in de Himalaya en enkele malen bemiddelde bij het kopen van Indiase romans, die dan door een boekhandelaar in Varanasi (beter bekend als Benares) naar mij werden verscheept – verpakt in exemplaren van The Times Of India en bijeengehouden met een stevig touw.

Enkele weken geleden beval Emile me weer eens een boek aan: The Far Field van Madhuri Vijay.

Op zoek naar achtergronden van deze schrijfster sloeg ik voor het eerst sinds jaren de website van The Times of India weer eens op en ontdekte daar dat ik inmiddels wel een paar boeken gemist had. Alleen al in de lijst van belangrijke boeken uit 2019, allemaal oorspronkelijk Engelstalig, kwam ik niet alleen Vijay tegen, maar ook een gemist boek van Amitav Ghosh, Gun Island en twee historische romans, een over hoe de Britten huishielden in India (tip: afgrijselijk) en een zeer interessant klinkend boek over de Indiase soldaten die voor Engeland vochten in de Tweede Wereldoorlog, terwijl hun landgenoten in India intussen probeerden van de Engelsen af te komen. (Dat boek heet trouwens Farthest Field.)

Goed, dus maar vaker The Times of India aanklikken (https://timesofindia.indiatimes.com/)

The Far Field is het debuut van de nu 31-jarige Madhuri Vijay, geboren in Bangalore in de Indiase staat Karnataka maar opgeleid op een Amerikaanse universiteit.

Het verhaal is ongeveer als volgt: Shalini is de dochter van een echtpaar in de gegoede burgerlijke kringen van de ICT-hoofdstad van India, Bangalore. Met name Shalini is als volwassene tamelijk verwesterst, maar zover zijn we nog niet. Als ze ongeveer 8 jaar oud is krijgt haar moeder, die zo’n typische bazige maar niettemin ook vrome Indiase is, bezoek van een man uit Kasjmir, Bashir Ahmed, een moslim die langs de deuren leurt met kleding, gemaakt van stoffen uit Kasjmir. Er ontstaat een relatie tussen haar moeder en de man, maar Shalini kan dat, op haar leeftijd, niet goed doorgronden. De relatie ontwikkelt zich trouwens nauwelijks, en op een gegeven moment komt Bashir niet meer. Er verstrijken jaren, en dan pleegt Shalini’s moeder op gewelddadige wijze zelfmoord.

Dan herinnert Shalini – inmiddels 24 jaar – zich dat ze ooit aan Bashir heeft beloofd hem in Kasjmir te bezoeken. Eenvoudig zal dat niet zijn want ze weet niet waar hij woont. Maar ze herinnert zich een plaatsnaam uit een van de verhalen die Bashir haar lang geleden vertelde en ze reist, zonder afscheid te nemen van haar vader, per trein, bus, taxi en uiteindelijk te voet de drie duizend kilometer naar het afgelegen gehucht in de bergen van Kasjmir, waar het leven volstrekt anders is dan in Bangalore en waarvan Shalini de essentie ook ontgaat – tot grote schade en schande van de mensen daar en haarzelf. Eenmaal terug in Bangalore dringt het pas tot haar door wat ze heeft aangericht en waarvoor zij zelf is gebruikt.

Dit is zonder meer een groots debuut. Het is zo’n boek dat je in één ruk uitleest. Vijay heeft de vorm gekozen van elkaar afwisselende hoofdstukken: die van Shalini’s ontwikkeling van klein kind naar volwassen vrouw, afgewisseld met haar wedervaren in Kasjmir. Daar blijkt alles anders dan Shalini denkt mee te maken. Zij komt terecht in het conflict tussen India en Pakistan over Kasjmir, waar moord en doodslag aan de orde van de dag zijn – maar zij gelooft dat eigenlijk niet zo. Zo slecht kunnen mensen toch niet zijn? Ze is een naïeve olifant in de porceleinkast. Ze overweegt zelfs zich als onderwijzeres in de streek te vestigen.

Het boek is ook een indringende schets van twee werelden die weinig of niets met elkaar te maken lijken te hebben, hoewel ze in hetzelfde land liggen. Wat er in Kasjmir gebeurt dringt nauwelijks tot Bangalore door, ik neem aan dat de regering daar ook de hand in heeft. Wat Shalini aanricht, of liever gezegd: overkomt, heeft daar alles mee te maken. Haar karakter wordt door Madhuri Vijay volstrekt eenduidig weergegeven – hoe naïef kun je zijn.

Het boek is geschreven in prachtig Engels zonder al te veel bijmenging van Hindi, Urdu en Kasjmiri, zoals je wel eens ziet in andere Engelstalige Indiase literatuur. Die dus gelukkig nog springlevend is, want volstrekt uniek in de wereld.

Het boek is trouwens ook in het Nederlands vertaald, en ook dat brengt me niet dichterbij de betekenis van de titel.

Voorpagina hhBest