hhBest – Sinds 1996

Door Guido t’Sas

Spoordonk is oorspronkelijk een gehucht onder de gemeente  Oirschot, tevens behorend tot de parochie van Sint Petrus Banden aldaar. In 1936 werd  het een zelfstandige parochie met een eigen kerk: overeenkomstig de toen geldende hype toegewijd  aan de Heilige Bernadette Soubirous, de zieneres van Lourdes.

<- Bruidspaar in de eerste helft van de vorige eeuw in Oirschot.

Die Bernadettekerk, ontworpen in een landelijke stijl met zowel romaanse als gotische elementen – ze heeft iets Breugheliaans – door J.M. Rats, bestaat dus meer dan 75 jaar en dat was voor een groep inwoners/parochianen aanleiding een boek te maken, waarin de hele geschiedenis is opgeschreven en met uit de schoenendozen opgedolven foto’s in beeld gebracht. Van de parochie wel te verstaan en dat  verhevigt in deze tijd van steeds sneller voortschrijdende ontkerkelijking het belang..

De bruidegom op de hierboven gereproduceerde foto (uit het boek 75 jaar H.Bernadettekerk – Het leven rond d’n Torre) staat hier met zijn eerste vrouw, een weduwe. Na haar overlijden zou hij opnieuw trouwen, wederom met een weduwe. Waarom is deze foto, met haar achtergrond van belang? Niet alleen om de uitmonstering van het paar, maar vooral omdat dat tweede huwelijk het eerste was dat in de Sporringse Bernadettekerk werd ingezegend. Bruid en bruidegom waren toen beiden 60 jaar, wat aan bouwpastoor Jan van Gestel de uitspraak ontlokte: ‘Het is te hopen dat er ook nog jongere huwelijken komen, want anders zal de parochie snel uitgestorven zijn.’

Parochie-archief en oral history

De bronnen voor het verhaal liggen voornamelijk in het archief van de parochie en bij notities en mededelingen van  inwoners, van wie ook de foto’s en bewaarde documenten en documentjes bijeen zijn gesprokkeld. De initiatiefnemers tot het mooi in Oirschot gedrukte boek, moeten een enorme respons hebben ervaren, toen zij opriepen tot het melden/insturen van materiaal. Spoordonk ‘n beetje kennende, verbaast mij dat niets: het is nog steeds een hechte, levendige gemeenschap met een eigen basisschool, een ontmoetingsruimte (D’n Deel) en een fors ontwikkeld verenigingsleven. Kinderen worden nu ook daar opgevoed in assertiviteit, wat je onder meer kunt zien aan de geestige, zelfgemaakte ‘verkeerswaarschuwingen’ aan de Spoordonkseweg, waar een nogal eens genegeerde maximum snelheid van 30 km geldt. Sta stil, anders hoor je een gil. Zulke teksten. Ja, de tijd staat er natuurlijk niet stil. Tijdens de laatste tonproatersavond in D’n Deel klonk het: ‘Spoordonk wordt steeds meer stad, iedereen gaat scheiden.’

Zuiveringsrite

De Spoordonkse parochie heeft nog net deel kunnen uitmaken van het Rijke Roomsche Leeven, dat tot diep in de jaren vijftig van de vorige eeuw stand heeft gehouden. Het is die periode, die uiteraard het interessantste materiaal heeft opgeleverd. De stempel die de Kerk  op het dagelijks leven drukte (en die in dit geval niets verstikkends heeft, althans dat blijkt  nergens uit), de r.-k. feesten en (liturgische) gebruiken, de mores. De kritische noot is niet uit de weg gegaan. Bij voorbeeld over de gebruikelijke ‘kerkgang’ van de jonge moeder kort na de bevalling, die als een zuiveringsrite werd beschouwd. Een verwijzing dus naar de beladenheid van de seksualiteit. Dubbele moraal: de vader hoefde niet ‘gezuiverd’ te worden.

Het ontstaan van de parochie had rechtstreeks te maken met de toestand van het Brabantse platteland tot aan de Tweede Wereldoorlog. Van een behoorlijke ontsluiting was nog nauwelijks sprake. De boeren moesten voor de verplicht bij te wonen zondagsmis kilometers in weer en wind over modderige karsporen naar Oirschot lopen. De sjees was lang niet iedereen gegeven. Al sinds 1870 werden op gezette tijden pogingen ondernomen, een eigen parochie te stichten, maar pas in 1934 dus, streek de toenmalige bisschop van Den Bosch, monseigneur A. F. Diepen, over zijn hart, ‘zeer zeker met het oog op de versterking van het geestelijk leven’.

In 1963 kon een supermarkt in een Brabants dorp niet opengaan zonder inzegening door de pastoor. Hier de allang verdwenen A&O van Spoordonk.

Over de kerkgang via modderwegen, die uiteraard bleef bestaan, zij het tot Spoordonks geluk niet meer over zo grote afstanden, zijn nog aardige anekdotes in het boek opgenomen. Zoals het gebruik om op klompen te gaan en die dan in het dorp bij familie of in het plaatselijk café te verwisselen voor de ‘zondagse schoenen’. De onderkant van die schoenen waren zorgvuldig schoongemaakt en gepoetst, want als men knielde aan de communiebank, keek heel der kerk daar tegenaan!

In de jaren zestig verdween de zondagsplicht en wat was het effect daarvan op de Spoordonkse  geloofsbeleving? Wel, wanneer een populaire plaatselijke motorcoureur waar dan ook op zondag in actie kwam, dan lieten de jongeren die wedstrijd niet schieten voor de preek van de pastoor.

Super

Zoals gezegd, het is een parochiegeschiedenis. Het profane leven van Spoordonk, de economie, komt alleen aan bod als de kerk er iets mee te maken heeft (de inzegening van een supermarkt door de pastoor!). Over de oude lagere school, later landbouwschool die door een middenstander werd gekocht, vernemen we verder niets. Maar daar werd wel het Spoordonks Handelshuis gevestigd, dat decennialang voor de wijde omgeving de functie van een V&D vervulde, voor boerenmensen die er geen zin in hadden in de stad te worden aangegaapt. (Info door bovengetekende opgedaan als streekjournalist.)

Ach, het is de pretentieloosheid van dit boek, waaraan geen (amateur)historicus en ook geen professionele eindredateur te pas is gekomen, die het zijn speciale charme verleent.

Zie ook: Dorpscafé Spoordonk

2 Reacties op “Een dorp schrijft zijn geschiedenis op”