hhBest – Sinds 1996

Sante Brun

en geestelijke gezondheidszorg die tegenover zijn cliënten machteloos staat – dat kennen we in Nederland heel goed. Maar de film Hors Normes speelt zich af in Parijs, waar een toenemend aantal vooral zwaar autistische patiënten voor wie geen plaats is in de reguliere zorg of die daar uitbehandeld raken maar naar huis gestuurd worden of op straat terechtkomen.

In de film zien we een initiatief om die jongeren op een andere manier op te vangen en te behandelen, of minstens op een menswaardige manier bezig te houden. En dus niet met platspuiten of vastbinden maar met gewone dagelijkse bezigheden, gesprekken, groepsactiviteiten een soort normaal leven kunnen leiden.

Het regisseursduo Éric Toledano en Olivier Nakache (de makers van Intouchable) vertellen het bijzondere verhaal van twee goede vrienden die zich met hart en ziel inzetten voor deze autistische kinderen die zonder hen geen plek hebben in de maatschappij. De film is uit het leven gegrepen, met ijzersterke rollen van acteurs Vincent Cassel en Reda Kateb.

Al meer dan twintig jaar runt Bruno (Cassel) een opvang voor autistische kinderen die nergens anders terecht kunnen. Wanneer ouders en zorginstellingen het echt niet meer weten, geeft Bruno hen een thuis. Zijn goede vriend Malek (Kateb) leidt met zijn organisatie jongeren uit moeilijke buurten op tot begeleiders van deze kinderen. Tijdens dit traject wisselen hilarische en confronterende situaties zich af en ontstaan er bijzondere vriendschappen.

Hoewel het initiatief van Bruno en Malek duidelijk voorziet in een bestaande behoefte, wordt het hen niet gemakkelijk gemaakt. Het ministerie van gezondheid ziet afkeurend en hoofdschuddend toe wat de twee allemaal uitspoken met de autisten. Bruno valt op een gegeven moment uit tegen de ambtenaren die hem in feite de wacht komen aanzeggen. Hij verdedigt zich: ‘De psychiaters sturen hun hopeloze gevallen naar mij, ze hebben ook vaak gewoon geen plaats voor hen’. Als de ambtenaren zuinig blijven kijken rukt hij de foto’s van zijn patiënten van de muur en gooit ze de ambtenaren voor de voeten: ‘Doe het dan zelf!’

Er doen zich dan ook spectaculaire ‘ongeregeldheden’ voor, zoals een zwaar autistische jongen die ontsnapt en maar net door de medewerkers van de instelling kan worden weggerukt voor aanstormende auto’s op de Boulevard Périférique.

De medewerkers, onder wie veel vrijwilligers, moeten zich veel laten welgevallen, zijn ook niet altijd tegen situaties opgewassen. Intussen zijn Bruno en Malek zelf ook dag en nacht in touw– zo schaduwt Bruno dagenlang een autist (die buiten de instelling tijdelijk werk heeft) omdat hij de neiging heeft in de metro aan de handrem te trekken.

De film heeft de vorm van een indringende documentaire met spectaculaire op de huid gefilmde scènes. De vrijwel uitzichtloze problematiek, de heftige uitvallen van sommige autisten en de taaie vasthoudendheid van Bruno en Malek worden de toeschouwer als het ware in het gezicht gesmeten.

Met één puntje bleef ik nog zitten: is er een bepaalde reden waarom Bruno altijd een keppeltje op heeft, waarom eten de patiënten uitdrukkelijk in een Joods restaurant?

En tenslotte de naam, die in het Nederlands gewoon ‘Buiten de regeltjes’ zou kunnen luiden. Maar dat was kennelijk niet spannend genoeg. Maar waarom dan The Specials?