hhBest – Sinds 1996

Sante Brun

e laatste maanden valt mij een aantal films op die de bevrijding van onderdrukte vrouwen in de westerse maatschappij als thema hebben. Om me te beperken tot de eerste maanden van dit jaar: The Wife en Colette, over vrouwen die romans schreven die onder druk van de echtgenoot weden uitgegeven onder diens naam. De eerste was vooral Zweeds en helemaal fictief, de tweede ‘waargebeurd’ en Brits.

Deze week zag ik On the Basis of Sex, (regie Mimi Leder) over het leven van de inmiddels 86-jarige rechter in het Amerikaanse Hooggerechtshof, Ruth Bader Ginsburg.

Ginsburg (gespeeld door Felicity Jones) was een van de vrouwen die in de jaren vijftig het hoofd boden aan het idee waarvan de Amerikaanse maatschappij doortrokken was, namelijk dat vrouwen, in tegenstelling tot mannen, niet in staat waren tot het uitoefenen van een beroep als bijvoorbeeld advocaat – ze waren op hun best met de kinderen en achter het aanrecht. Bovendien omdat het risico bestond dat vrouwen met een goede opleiding banen zouden wegsnoepen bij degenen die daar door God voor waren voorbestemd, namelijk mannen.

De film wordt geteisterd door twee problemen – het is een braaf verhaaltje dat vooral niet al te zeer wil gaan staan op de tenen van ontstellend veel Amerikanen die die mening nog altijd toegedaan zijn, en voor niet-Amerikaanse toeschouwers doordat het verhaal uit zijn aard sterk wordt gekleurd door de twee eigenaardigheden van het Amerikaanse rechtssysteem: het is verbijsterend ingewikkeld en Amerikanen achten Vrouwe Justitia niet bepaald geblinddoekt. Bij het vellen van oordelen is het gebruikelijk dat de huidskleur, het geslacht, de godsdienst en de maatschappelijke positie van verdachten, maar ook van advocaten en rechters, de doorslag kunnen geven.

‘De wet is gelijk voor iedereen’, zo luidt, in veel variaties het eerste artikel van veel westerse grondwetten, maar een dergelijke zin is niet te vinden in de Amerikaanse wetgeving – in de film worden daar nog aan toegevoegd dat ook de woorden ‘vrijheid’ en ‘vrouw’ er niet in voorkomen.

En daarmee is de film een goedgemaakte, ietwat Hollywood-gladde productie, en eigenlijk zo’n typisch Amerikaanse film die eindigt in een spannende rechtszitting, in dit geval van een College van Beroep, die formeel gaat over een belastingkwestie waarbij mantelzorgers geacht worden vrouw te zijn, en daarom in aanmerking komen voor een aftrekpost, en dat mannen daarvan dus uitgesloten zijn.

Ruth Ginsburg is met de steun van haar echtgenoot Martin (ook advocaat, gespeeld door Armie Hammer) inmiddels met veel moeite en overwinning van hopeloos lijkende obstakels advocaat geworden (maar met weinig ervaring). Zij heeft de zaak aangenomen van een man die voor zijn moeder zorgt maar voor wie de aftrekpost niet geldt, tegenover een hof van zelfvoldane en cynische rechters. Haar hoop is dat door het winnen van deze op zich niet erg spannende zaak de positie van vrouwen in de maatschappij onderwerp zal worden van de politieke discussie in het land.

De behandeling van de zaak lijkt aanvankelijk mis te gaan. Zo erg, dat haar echtgenoot Ruth moet bijspringen, met name wanneer de rechters, minzaam glimlachend, Ruth vragen stellen als: ‘dus u vindt dat vrouwen en negers dezelfde positie moeten hebben als mannen?’

Maar na die verwarring en de zeker lijkende afgang krijgt ze nog vier minuten – spreektijd die genadiglijk wordt verlengd als Ruth plotseling een welbespraakte en overtuigende rede uitspreekt waarvan de conclusie wel moet zijn: iedereen in de Verenigde Staten heeft in gelijke gevallen recht op gelijke behandeling.

Hetgeen daarna geleidelijk de regel is geworden in de VS, al kun je op het Wikipedia-lemma van The United States Supreme Court zien dat onder meer bij de benoeming van opperrechters hun huidskleur, geslacht, godsdienst en politieke overtuigingen in ieder geval nog altijd genoteerd worden, zoniet doorslaggevend zijn.

Dat alles in overweging nemend is On the Basis of Sex een mooie, positief stemmende film over een dappere vrouw – die in de laatste seconden van de film zelf opduikt, streng doch rechtvaardig in de camera kijkend terwijl ze trappen van het Hooggerechtshof in Washington bestijgt.

Voorpagina hhBest