hhBest – Sinds 1996

Boekbespreking door Sante Brun

m mijn reputatie als taalnazi gestand te doen, begin ik maar met de enige vertaalfout die ik heb gevonden op de 1276 pagina’s van Het Achtste Leven (voor Brilka). Het gaat om het woord ‘partijdag’, (van de Communistische Partij van de Sovjet-Unie) vermoedelijk Parteitag in het in het Duits geschreven boek, en dat is in het Nederlands natuurlijk partijcongres. Maar daar kan ik dan meteen bij vermelden dat ik meestal sterk aarzel om vertalingen te lezen, maar in dit geval pakt het uitstekend uit, Elly Schippers en Jantsje Post hebben een formidabele prestatie geleverd met de vertaling van deze pil.

Het is boek is geschreven door Nino Haratischwili, 35-jarige in Georgië geboren schrijfster die sinds vijftien jaar in Berlijn woont, en het is uiteraard een prestatie op zich – na die korte tijd al zo’n roman te schrijven in het Duits terwijl ze van huis uit Georgisch (en ik neem aan Russisch) spreekt.

Pas tegen de tijd dat de schrijfster zelf als Nitsa (waarvan Nino een verkleinwoord is) op de proppen komt, een van de twee buitenechtelijke kinderen van Elene Jasji gaat ze definitief over in de ik-vorm. De rest van het familie-epos, dat in de beschrijving van de levens van zeven leden van de familie Jasji, heeft ze, zo blijkt uit het laatste hoofdstuk, ontlokt aan de geheugens van een aantal familieleden en vrienden van de familie. Op pagina 965 omschrijft ze het zo: ‘Misschien heb ik op die dag begrepen dat mijn (tot dan toe, SB) korte, banale levensverhaal toen al vervlochten was met tal van andere verhalen, die een plaats hadden naast mijn eigen gedachten en herinneringen, die ik verzamelde en die me voedden. En dat de verhalen die ik Stasia (Nitsa’s overgrootmoeder, SB) altijd probeerde te ontlokken, geen sprookjes waren die me meevoerden naar een andere tijd, maar de concrete bodem vormden waarop ik leefde.’

Soms is de schrijfster enigszins inconsequent. Want terwijl een groot deel van het boek bestaat uit de beschrijving van daden en gedachten van mensen die zij zelf niet heeft gekend, zegt ze soms ook, als het al te intiem wordt, dat ze er natuurlijk niet bij is geweest. Maar goed, hoogstens kun je hieruit constateren dat het hier een roman betreft en geen geschiedschrijving in de strikte zin van het woord.

Chocoladedrank

Het boek is dus geschreven voor Nitsa’s nichtje Brilka en bestaat uit acht hoofdstukken plus een proloog en een stamboom, die ik zelf bij de lezing talloze malen raadpleegde. Zeven van de acht mensen die per hoofdstuk gevolgd worden zijn vrouwen, te beginnen met Stasia, de dochter van een chocoladefabrikant in Georgië, die precies de hele twintigste eeuw leeft, en eindigend met Brilka, geboren in 1993 en die waarschijnlijk zelf haar hoofdstuk moet schrijven: het ‘Achtste Boek’ bestaat alleen uit de titel ‘Brilka’.

De chocoladefabrikant (geen naam genoemd) is de vader van Stasia. Zij heeft twee ‘echte’ zussen en een halfzus, waarvan alleen de halfzus Christine een eigen hoofdstuk heeft, en wat voor een.

De fabrikant heeft op grond van een geheim recept een chocoladedrank gemaakt die bedwelmend werkt, in bepaald opzicht ook dodelijk kan zijn en in ieder geval verslavend. De drank is als een soort rode draad door het boek geweven.

Stalin en Beria

Het boek beschrijft de twintigste eeuw vooral vanuit Georgisch standpunt – en dan met name door twee zonen van Georgië die, indien dat nog nodig was, het land, in de periode dat het deel uitmaakte van de Sovjet-Unie bepaald een slechte naam hebben bezorgd: de Generalissimus en de Kleine Grote Man – wie de laatste zestig jaar de ogen open heeft gehouden weet dat het gaat over Josif Stalin (eigenlijk Josif Wissarionowitsj Dzjoegaschwili) en Lavrentij Beria, hoofd van de NKVD, later KGB, geheime dienst van de Sovjet-Unie. De laatste overleefde de dood van de generalissimus maar een paar maanden.

Beria was wat je noemt een seksueel roofdier. Hij verkrachtte tientallen meisjes en vrouwen en daar was ook de beeldschone Christine bij. Zowel zij als haar nichtje Kitty ondergaan een verbijsterend gewelddadig lot, dat hun verdere leven tekent.

Ik wil niet toegeven aan de neiging om details van al die hoofdstukken weer te geven, lees het boek. Want het is een pageturner van jewelste en vanuit een origineel standpunt, het Georgische, de geschiedenis van de twintigste eeuw, vooral over het leven van een aantal vrouwen in één familie en hun aanverwanten, vaardig en ook vol mededogen opgeschreven door Nino Haratischwili.

Voorpagina hhBest