hhBest – Sinds 1996

at weten we, zeker als je niet op leeftijd bent, nog van de Koude Oorlog? De echte van na WO2 dan. Bitter weinig, zelfs al ben je wèl oud. Het heeft immers heel lang geduurd, aleer de de media – toen nog hoofzakelijk de kranten – een genuanceerder beeld ophingen van de tegenstelling oost-west, de op de Sovjet Unie georiënteerde communisten enerzijds en de vooral confessionele politiek aan de andere kant.

Daarom is het boek Raadselvader – Kind in de Koude Oorlog – van Jolande Withuis zo verhelderend. Goed geschreven ook, in het Nederlands dat zij naar eigen getuigenis heeft geërfd van die vader, Berend, na de oorlog Berry Withuis. Communist, redacteur van De Waarheid en uiteindelijk vooral een vermaard schaakjournalist.

Van sociologe en antropologe Withuis las ik eerder Juliana, een boek dat me zó boeide, dat ik na het verschijnen van Raadselvader riep: dat moet ik hebben! Niet teleurgesteld dus.

Inderdaad, wat wist je meer van de CPN (Communistische Partij Nederland), dan een kwalificatie als die van de toenmalige Commissaris der Koningin in Brabant, Jan de Quay: antinationale vlegels. Pas in 1956 – onthullingen over de misdaden van Stalin en de neergeslagen opstand in Hongarije – kwam het motief, in die zin dat je wist waarom je die communisten met de nek aan moest kijken. Daarvoor was er slechts die vage wetenschap over de vooraanstaande rol van de communisten in het verzet tegen de Duitsers (Tot aan z’n dood zou vader Withuis de opvatting huldigen, dat ‘alleen ‘n dooie Duitser een goede Duitser kon zijn’.) Ooit was er massaal op de CPN gestemd en had de tot dagblad gepromoveerde verzetskrant De Waarheid meer dan 300.000 abonnees. Nadat de oplage meer dan gedecimeerd was, verdween het van het mediatapijt. Tegen die tijd was Marcus Bakker trouwens met zijn ironische optredens in de Tweede Kamer, reeds bezig, aldaar ‘n soort troetelpoliticus te worden.

Raadselvader. Communist, anarchist, godloochenaar, desondanks joviaal, vooral in de schaakwereld van onder anderen Donner en Ree, er bleef voor zijn dochter Jolande (1949) veel onbegrepens over. Haar boek is dan ook een met wetenschappelijke precisie gevormde (maar allesbehalve saaie) reconstructie, waarin ook de afrekening met het verstikkende, gereformeerde milieu à la dat van Jan Wolkers, uitvoerig aan bod komt. De familie in bakermat Zutphen, het hanzestadje, waarover zij zich in lyrische termen uitlaat. Allemaal gezien, eerst door de ogen van een kind – als allen die ‘erbij hoorden’ – in een geïsoleerd, volstrekt onconventioneel gezin, later door die van de rebelse student en de tot ‘diepere inzichten’ gekomen wetenschapper.

De integriteit van Berry Withuis is nergens in het geding. Wellicht was hij consequent tot in het absurde, maar zijn dochter heeft – hoewel een zekere afstand bewarend – voor hem een monument opgericht.

Voorpagina hhBest