hhBest – Sinds 1996

Geen enkele kunsthistoricus – zelfs de kenner bij uitstek Jan Hulsker niet – is het ooit opgevallen, maar de koffieschenkster in De Aardappeleters van Van Gogh heeft ‘iets vreemds’ aan haar pols hangen. Een ‘gewone kijker’, heeft het uiteindelijk, met hulp van een maat die goed kan omgaan met computers en internet, opgelost: een potheis.

Die burger kijker, Jack van Hoek, doet een en ander uit de doeken in de rubriek Mijn Verhaal in het Eindhovens Dagblad. Telkens als hij het doek – dat door Van Gogh tot aan zijn dood als zijn topwerk werd beschouwd – zag, was Van Hoek als het ware geobsedeerd door ‘dat ding’. Hij schrijft onder meer: Tejo Meedendorp die als onderzoeker is verbonden aan het Van Goghmuseum heeft er Louis van Tilborgh, hoogleraar aan de UvA, bij gehaald omdat die leven en werk van Van Gogh bestudeert. Samen zijn ze op zaal gaan kijken, maar kwamen er ook niet uit. Het voorwerp was hun nooit eerder opgevallen.

Het gaat dus om een ‘potheis’ ofwel ‘koude hand’. Die gebruikte men omdat de beugel van de ketel boven het vuur te heet werd om aan pakken. Grappig dat potheis met een korte ei wordt geschreven; immers je kunt met het ding iets hijsen.

Het fragment van De Aardappeleters, uit een van de vele repro’s op het internet, hebben we iets lichter gemaakt. Het plaatje ernaast komt uit een artikel op Wikipedia.