hhBest – Sinds 1996

J.C.M. van der Schoot

De vraag, die sinds kort in Kempen en Peel aan de orde wordt gesteld luidt: Moeten buren (burgers) gaan meebetalen om de stankoverlast van de veebedrijven in hun buurt te verminderen? Bestuurder Herman van Ham van de Zuidnederlandse Land- en Tuinbouw Organisatie (ZLTO) verwerpt dit idee niet bij voorbaat (ED-Opinie 11 augustus, pagina 12), maar is het goed idee? De zienswijze van Van Ham en zijn medestanders hoort duidelijk thuis in het neo-liberale spectrum, waarin de publieke opinie steeds vaker wordt bestormd met gebruikmaking van irrelevante, troebele elementen.

Het idee is geopperd in de zogenoemde ‘urgentieteams’, die door het provinciebestuur zijn samengesteld om ernstige problemen (lees: conflicten) tussen stinkende boerenbedrijven en omwonende burgers bespreekbaar te maken en zo mogelijk op te lossen. Dit nieuwe idee draagt eerder bij tot verharding van de standpunten dan dat het ‘lucht’ geeft.

De laatste jaren moeten veehouderijen wettelijk steeds meer investeren om stankoverlast en ongezonde uitstoot te beteugelen. Dat is een kostbare zaak voor de boeren. Anderzijds worden de buren (burgers) geconfronteerd met veel stank en ongezonde lucht en zitten zij bovendien veelal tegen gigantische stallen aan te kijken. Het is duidelijk, dat de verkoopwaarde van hun woningen in de loop van enkele jaren fors is gedaald. Kortom: de burgers zijn het meer dan zat.

ZLTO-bestuurder Van Ham stelt, dat de veehouders verantwoordelijk zijn voor het minimaliseren van de overlast. Hij zegt ook, dat de veehouders dit laatste ook doen, nog sterker: zij doen volgens hem meer dan de wet van hen vereist, maar dat vinden de omwonenden niet voldoende. Hier begint de redenering van Van Ham te rammelen, want -zo mag ik toch veronderstellen- als alle veehouders keurig de huidige nieuwe regels zouden toepassen en bereid zouden zijn op de regels, die nog in de maak zijn, te anticiperen, zou dat in elk geval wat stoom van de ketel kunnen halen.

Herhaaldelijk is in het recente verleden namelijk gebleken, dat ZLTO zijn leden niet aan een touwtje heeft. Lang niet altijd worden de bestaande wettelijke regels nageleefd. Handhaving is maar magertjes aan de orde. Ook zou je als burger kunnen concluderen, dat er kennelijk een nog strengere regelgeving nodig is om tot een aanvaardbare situatie te komen. De veehouder laat op zijn beurt weten, dat alle eisen voor hem veel te duur worden om een normale bedrijfsvoering te kunnen verwezenlijken. Met andere woorden: ook veehouders zitten in de klem. Al bij al een duivels dilemma.

De oplossing kan in elk geval nooit zijn om de burger voor een deel van de kosten te laten opdraaien. Het wordt de hoogste tijd, dat politici, bestuurders en veehouders tot de realistische conclusie komen, dat een steeds uitdijende veestapel onhoudbaar is en tot allerlei voor de mens bedreigende situaties leidt. Derhalve is inkrimping van deze sector de enige juiste weg om het platteland leefbaar te houden, zowel voor boer als burger. Inkrimping is nog steeds vloeken in de kerk. Maar rechtsom of linksom, het zal er beslist toch ooit van komen. Hoe eerder die weg wordt ingeslagen, hoe beter het is voor alle partijen, overigens ook voor de dieren.

Van Ham gooit het over een andere boeg. Hij vraagt zich af of boeren en buren in staat zijn om in hun eigen omgeving creatieve oplossingen te vinden. ’Als zij dat kunnen is het idee van meebetalen misschien bespreekbaar’, hoopt Van Ham. Hij schermt met begrippen als kracht en dynamiek van het buurtschap. Toe maar. ‘De overheid doet tegenwoordig steeds meer een beroep op burgers en lokale gemeenschappen: minder overheid, meer samenleving’, zo doceert de ZLTO-bestuurder.

Als een missionaris trekt Van Ham het veld in: ‘Zie het idee van de meebetalende burger daarom als een metafoor voor een beweging, die meer sociaal vermogen vraagt van burgers en veehouders, van buren en boeren. Het markeert de omslag naar een meer zelfsturende samenleving’, aldus Van Ham. Hij mag dat allemaal wel vinden, maar hij vergist zich schromelijk. Het idee van de meebetalende burger voor de schade die hij lijdt, hoort namelijk niet thuis in ‘de omslag naar een meer zelfsturende samenleving’. Dat idee past absoluut niet in dit omslagdenken. Het is gestoeld op onmaatschappelijk gerommel en staat haaks op wat een samenleving behoort te zijn. Daarom is het idee onzinnig.

De zienswijze van Van Ham en zijn medestanders hoort duidelijk thuis in het neo-liberale spectrum, waarin de publieke opinie steeds vaker wordt bestormd met gebruikmaking van irrelevante, troebele elementen. ‘De burger mag zijn schone lucht terugkopen. Dat is de wereld op zijn kop’, zo constateerde Statenlid Hagar Roijackers van Groen links al eerder terecht.

De oplossing zou volgens mij eerder gezocht moeten worden in het planmatig inkrimpen van de veestapel met tegelijkertijd een aanpak van de bestaande urgente problemen en fricties via een ‘urgentiefonds’. Participanten in dit fonds kunnen zijn: Brussel, Den Haag, het Brabantse provinciebestuur, betrokken gemeenten, samen met de vele commerciële instellingen, die in de afgelopen halve eeuw vele tientallen miljoenen hebben verdiend dankzij deze sector zoals bijvoorbeeld de banken. Het zou een prachtig initiatief kunnen zijn om boer en burger in hun penibele situatie te hulp te komen. Verantwoord maatschappelijk ondernemen met terugwerkende kracht. Dynamische zelfsturing!