hhBest – Sinds 1996

Boekbespreking door Sante Brun

Net als de hoofdfiguren Aomame en Tengo ben ik net wakker geworden uit de waanzinnige trilogie 1q84 – spreekuit qtien84 – van Haruki Murakami. Omvang in de e-reader ruim 1200 pagina’s. Het is Alice in Wonderland, 1984, nog net geen Romeo en Julia, ‘Het waren twee koningskinderen’, een Esther Verhoef of een Saskia Noort, maar ook een sinistere Zweedse thriller. Het ene moment ben je in een bijna iets te zoetige liefdesroman, de andere keer in een fantasyverhaal met twee manen en zeven toverende kaboutertjes die soms te voorschijn komen uit een dood wezen om een cocon van lucht te weven; het volgende in een geraffineerd spionageverhaal met keiharde schurken en kille moordenaars. En, volledigheidshalve, het is ook een kasteelroman.

Heel vaak denk je, als de kaboutertjes er opeens bij worden gehaald, als in de wereld van 1q84 regels bestaan waar je niet op gerekend had, of wanneer het verhaal, zoals herhaaldelijk gebeurt, alleen maar vooruit kan door het opduiken van een deus ex machina in de vorm van een wel heel toevallig toeval: ja, zo kan ik het ook.

Je moet overigens oppassen dat je in je bespreking van deze trilogie niet te veel verraadt – hoewel Murakami er zelf ook wel voor zorgt dat de spanning blijft bestaan; de geoefende lezer staat vaak op het verkeerde been doordat Murakami voortdurend suggesties doet voor een mogelijke verdere verhaallijn, en die dan abrupt afbreekt om een nieuwe te beginnen. Hij houdt de spanning erin tot in de laatste tien pagina’s. Neem dat maar als leidraad.

Het verhaal gaat dus over de wiskundeleraar Tengo en de sportinstructrice Aomame die elkaar kennen van de lagere school en daar al – eerst nog onbewust – het idee hebben gekregen voor elkaar bestemd te zijn. Op het moment dat het boek begint, in het jaar 1984, zijn ze allebei 29 jaar en in de daarop volgende acht maanden overwint de liefde van alles en nog wat – dat is misschien ook de eenvoudige boodschap van het boek: we leven weliswaar in een boze wereld, maar de liefde wint uiteindelijk. Maar let op: er blijft altijd iets te twijfelen over. We zijn dan al in een andere dimensie terecht gekomen, genaamd 1q84 en hebben, niet altijd tot ons genoegen, kennisgemaakt met een gruwelijke sekte, wel heel kille moordenaars en met het leven in de grauwe wereldstad Tokio.

Het gekke is, dat hoe onwaarschijnlijk sommige passages en hoofdstukken dit boek ook zijn, het je, als je er eenmaal aan begonnen bent, absoluut niet meer loslaat – ik heb het, in ons leven met veel sociale verplichtingen, in iets meer dan week uitgelezen.

Deze trilogie, die in 2009 en 2011 uitkwam, lijkt in heel weinig op andere werken van Murakami – of het moest zijn dat zijn mensen ook in dit boek leven in een opmerkelijk verwesterd Japan, hij noemt alle moderne merken van whisky, bier, Europese mode, schoenen, horloges; de mensen eten een opmerkelijk mengsel van Europees/Amerikaans/Japans voedsel, en daarin verschilt het boek niet van Norwegian Wood en De kleurloze Tsukuru Tazaki en zijn pelgrimsjaren (ander werk van HM ken ik helaas nog niet. Ik kan dus ook niet zeggen dat deze trilogie Murakami’s magnum opus is.)

Zou dit boek dat zo gemakkelijk switcht van het ene genre na het andere en het alledaagse dagelijks leven mengt met mystieke en andere onverklaarbare verschijnselen, ook zijn geaccepteerd van een onbekende auteur? Nu het van Murakami was, lijkt het wat sneller door de beugel te kunnen.

Maar afgezien daarvan: het leest als een trein, maakt toch de ongerijmdheden heel acceptabel en is eenvoudigweg een schitterend boek.

Waar ik niet goed uitkwam was de vraag waarom de genoemde kabouters in de vertaling little people zijn gaan heten en er ook sprake is van een cardigan in plaats van vest en van mother en daughter. En waar ik ook over twijfel: zou het Japans van Murakami net zo jofel klinken als delen van de Nederlandse vertaling?