hhBest – Sinds 1996

Boekbespreking door Sante Brun

Bill Bryson: One Summer – America 1927

1927 is het jaar waarin – op 22 mei om precies te zijn – Charles Lindbergh met zijn vliegtuig The Spirit of St. Louis in zijn eentje non stop van New York naar Parijs vloog in ruim 33 uur en Bryson ziet kans de geschiedenis van die koene vliegenier te verweven met geschiedenis van een lange rij beroemde, minder beroemde en ronduit beruchte en zelfs belachelijke Amerikanen, waarbij uitgerekend Lindbergh ronduit raadselachtig blijft.

Binnenkort kan ik een Billy aanschaffen voor het opbergen – in oplopende volgorde – van boeken waarvan de titel bestaat uit jaartallen; geschiedenisboeken, zeg maar. Een tijdje geleden besprak ik al 1913 van Florian Illies dat ging over de zomer van genoemd jaar en dan vooral over de wereld van kunst en cultuur waarin een opzichtige parade voorbij kwam van de paradijsvogels en ander menselijk pluimvee dat die wereld destijds bevolkte.

Bij een bezoek aan een Duitse boekhandel liep ik onlangs tegen 1813 aan, van Sabine Ebert – 1813 is het jaar waarin de Völkerschlacht bij Leipzig plaatsvond, de grote veldslag tussen half Europa en Napoleon. Het is een pil van 900 pagina’s waarvoor ik eerst nog even diep moet ademhalen.

Intussen staan op mijn verlanglijstje bij de Italiaanse Amazon twee boeken die zichzelf aanbevelen doordat er ‘in staat wat je in de gewone geschiedenisboeken vindt’, te weten 1861, het jaar van de eenwording van Italië en 1915, het jaar waarin Italië ging deelnemen aan de Eerste Wereldoorlog. Niet zo gek dat ze beide als titel een jaartal hebben: ze zijn ook beide van Giorgio Fasanella. Ik wacht nog even met kopen tot er een paperback-uitvoering beschikbaar is.

Van die boeken – 1813, 1861 en 1915 – kan ik me dus nog geen voorstelling vormen, bij het boek dat ik net uit heb, 1927 van Bill Bryson, had ik uiteraard hoge verwachtingen omdat ik bekend was met diens A Short History of Nearly Everything; ik zou eigenlijk kort kunnen zijn: net als dat laatstgenoemde boek maakt 1927 volledig waar wat de titel belooft.

Dus een nieuwe Billy heb ik nog niet nodig, voorlopig volstaat een halve plank voor de jaartalboeken.

Buiten dat laatstgenoemde boek las ik in de jaren negentig al een van Bryson’s reisboeken Notes From A Small Island, dat gaat over Engeland. Voor ons is Engeland natuurlijk geen klein eiland, maar Bryson is een Amerikaan uit het eindeloze Midden-Westen – hij schreef ooit de onsterfelijke zin: I come from Des Moines – someone had to.  Hij heeft een indrukwekkend oeuvre op zijn naam staan dat ik de komende tijd wel even zou willen doornemen, al heb ik dat met meer schrijvers, dus dat wordt nog een gekkenhuis.

1927 is het jaar waarin – op 22 mei om precies te zijn – Charles Lindbergh met zijn vliegtuig The Spirit of St. Louis in zijn eentje non stop van New York naar Parijs vloog in ruim 33 uur en Bryson ziet kans de geschiedenis van die koene vliegenier te verweven met geschiedenis van een lange rij beroemde, minder beroemde en ronduit beruchte en zelfs belachelijke Amerikanen, waarbij uitgerekend Lindbergh ronduit raadselachtig blijft – hij moest eigenlijk niets hebben van zijn roem, hij adoreerde Hitler en pas na zijn dood bleek dat hij naast zijn eigen gezin van zes kinderen (waarvan de oudste, Charles jr, na ontvoering werd vermoord) er ook nog drie gezinnen in Duitsland op nahield, met in totaal zeven kinderen.

Al Capone, Henry Ford e.v.a.

Waar te beginnen? Bij het schrikwekkende racisme, de haat tegen zwarten, Ieren, joden, Italianen, Aziaten en katholieken waarvan de samenleving doortrokken was? Met Sacco en Vanzetti, de anarchisten die in 1927 wegens roofmoord werden terechtgesteld, misschien uiteindelijk wel terecht, misschien? Met de ongekende overstroming van de Mississippi? Met Henry Ford, die in 1927 abrupt stopte met de productie van zijn beroemde T-Ford? Met Jack Dempsey, de bijna moordlustige bokser die in september verloor van kwikzilver-snelle Gene Tunney? Met Babe Ruth, de legendarische honkballer? Met Clara Bow, de filmster die in 1927 ‘the It Girl’ werd? Met president Calvin Coolidge die vooral niets deed, behalve natuurlijk wanneer je ‘voornamelijk slapen’ rangschikt onder ‘iets doen’? Of met Al Capone, wiens neergang in 1927 begon?

Of moeten we hebben over het begin van het beeldhouwen van presidentenkoppen op Mount Rushmore, over de uitvinding van de televisie, over de aanloop van de beurskrach van New York – en terwijl ik dat opsom denk ik: ik kan in een redelijk kort bestek nauwelijks een representatieve opsomming geven van de mensen en gebeurtenissen in deze pil van zeshonderd pagina’s – ongerekend het register en de bibliografie. Een boek, zo volgepakt met feiten en feitjes dat je niets anders kunt dan bijna amechtig hijgend dóórlezen.

En dat komt dan voor minstens de helft voort uit de wervelende manier waarop Bryson schrijft. Veel schrijvers wordt verweten dat ze te vaak verwarrende zijwegen nemen, in dit boek is het de dragende constructie, en Bryson komt er helemaal mee weg, zodat je, nauwelijks het boek begonnen, moet verzuchten: waarom zijn niet alle geschiedenisboeken zo geschreven.

Minstens excentriek

Intussen rijst voor je geestesoog het beeld op van een samenleving, de Amerikaanse, die lijkt te leven op een andere planeet – of mooier nog: voortgekomen lijkt uit het brein van een toneelschrijver met een hang naar surrealisme. Gerard Reve schreef ooit over een van zijn boeken ‘er komt geen normaal mens in voor’. Als dat geldt voor één ander boek, dan is het voor 1927 – zo niet regelrecht krankzinnig is iedereen die er in voorkomt, echt iedereen, minstens excentriek te noemen; men was afwisselend of tegelijkertijd verslaafd aan drank – ondanks de heersende drooglegging was een groot deel van de helden verslaafd aan drank – maar ook aan drugs, wapens en seks.

Bryson toont zich een echte Amerikaan door uitvoerig te schrijven over honkbal in de bijbehorende geheimtaal en dat zou ik, altijd op zoek naar zwakke plekjes, een zwak plekje willen noemen.

Maar daar staat tegenover dat we hier een maatschappij zien die kranten leest,  kranten leest en kranten leest, en als je het live wilde zien had je maar een middel: erheen gaan.

De alles ontwrichtende volksmenigtes bij allerlei gebeurtenissen vormen een rode draad in het boek. Schitterend.