hhBest – Sinds 1996

‘In De Jonge Jan’ is een monologenspel, geschreven in 1903 door de Nederlandse toneelschrijver Herman Heijermans (1864-1924). Het stuk gaat over het politieonderzoek naar brandstichting in de “Jonge Jan”, het sigarenfabriekje van Jan Arend, die daarbij zijn dochter verloor. De officier van justitie, die Arends broer Ansing verdenkt, ondervraagt de twee broers, Arends schoonvader, een herbergier Putten, een buurman, de kruidenier Nicolaas Post en een huisschilder. 

<- Herman Heijermans door Jan Toorop.

Het stuk kan, aldus Wikipedia,  worden gespeeld door twee acteurs: de eerste speelt de officier van justitie, de andere speelt alle andere rollen, waaronder ook die van een politieagent.

Een uitvoerder: Henri t’ Sas

De schrijver, acteur en voordrachtkunstenaar Henri t’ Sas (Breda, 1877-1966) had de uitvoering van het spel, dat hij De brand in De Jonge Jan noemde, gedurende een halve eeuw op zijn repertoire. Hij speelde alle rollen, met uitzondering van die van de Officier van Justitie. Of en in hoeverre t’ Sas aangaande de opvoeringsrechten een regeling heeft getroffen met de auteur, is niet bekend. In die tijd werd er wat dat betreft nogal eens ‘gesmokkeld’, heeft onder anderen Simon Carmiggelt vastgesteld.

Toen Henri  t’ Sas op hoge leeftijd was,  kende hij het stuk nog steeds uit zijn hoofd en speelde het dan nog wel eens in besloten kring. Omstreeks 1960, hij was toen 83 jaar, kreeg hij de beschikking over een bandrecorder. Daaraan hebben we te danken dat zijn stem en een indruk van zijn acteerkwaliteiten bewaard zijn gebleven.

Geslaagde privéopname

De Brand in De Jonge Jan is een privé-opname. Ze mag zeker geslaagd genoemd worden, maar er kleven natuurlijk wel fouten aan. Zo horen we op zeker moment de pendule in de huiskamer van de kunstenaar slaan! Voor het belletje van de officier wordt de deurbel gebruikt door Henri’s echtgenote Dina, die trouwens regelmatig samen met hem optrad. Van de andere kant: dit soort dingen verleent het geluidsdocument ook een zekere charme.

Henri t’ Sas in 1907 –>

En het werk van Heijermans komt volledig tot zijn recht, niet in het minst doordat de speelstijl van Henri t’ Sas past in die van zijn tijdgenoten in de eerste helft van de twintigste eeuw. Herman Heijermans schiep karakters, of typetjes zo men wil.

We presenteren de opname in negen soundtracks, die aansluiten bij de ‘tonelen’ waarin IDJJ is onderverdeeld. Al luisterend, kan men de tekst op beeldscherm volgen. De acteur vertolkt ook de onderzoeksrechter.

De teksten zijn vergezeld van foto’s van de karakters, zoals uitgebeeld door Henri t’ Sas. Die atelierfoto’s, gebruikt voor promotiedoeleinden, zijn evenals nevenstaand portret, gemaakt door de Bredase fotograaf Leo Legrand.