hhBest – Sinds 1996

De bokaaldrinkers van Zegenwerp

aarten W. van Boven, oud-rijksarchivaris in Noord-Brabant, heeft met De bokaaldrinkers van Zegenwerp een waardevolle aanvulling geleverd op de geschiedschrijving van dit landsdeel. Het boek, uitgegeven in de serie van Zuidelijk Historisch Contact en mooi verzorgd door Picture Publishers, gaat over de patriottentijd 1785-1787 en in het bijzonder over de ontwikkelingen in die periode in
’s-Hertogenbosch en omgeving.

Belangrijke bron is een gastenalbum dat zich nog steeds bevindt op het landgoed Zegenwerp bij Sint-Michielsgestel, destijds bewoond door de uit Dordrecht afkomstige patriot Hendrik de Roo en momenteel eigendom van de stichting Brabants Landschap.

Het is bekend dat Noord-Brabant tussen 1648 (het einde van de Tachtigjarige Oorlog) en ca. 1795 onderhorig was aan de Staten Generaal, dat de sleutelposities voorbehouden waren aan niet-katholieken en dat, kortom, sprake was van een zekere vorm van knechting, waarbij de Oranje-stadhouder (Willem V) een cruciale positie in nam.

De patriotten speelden een hoofdrol in het verzet hiertegen. Er is zelfs een anoniem verhaal, gepubliceerd in het patriotse tijdschrift De Post, waarin sprake is van een samenzwering die tot een afscheiding van Brabant had moeten leiden. Van Boven heeft daar overigens, ondanks zijn diepgaand onderzoek, geen bewijs voor kunnen vinden, laatstaan dat Hendrik de Roo (hier <- naar een schilderij in het Dordtse museum Huis van Gijn) daarin een rol heeft gespeeld. Hij komt trouwens in het boek naar voren als een integer persoon.

Bokaaldrinken

De taal en cultuur van de beschreven periode is even wennen. Het was immers zo’n totaal andere tijd. Een woord als knevelarij is bij voorbeeld totaal in onbruik geraakt. Maar Van Boven verklaart en vertaalt veel. De enigszins romantisch aandoende titel van het boek (‘De bokaaldrinkers van Zegenwerp’) slaat op zo’n vergeten gebruik. De schriijver: Het heildrinken uit glazen bokalen stamt van de gilden en waterschapsbesturen, waar de nieuweling de bokaal wijn (op Zegenwerp maar liefst 2/3 liter) in één keer moest leegdrinken en daarna in het zogenaamde drinkboek een spreuk of vers moest schrijven. Dat bleek dus in Sint-Michielsgestel een waardevolle informatiebron.

‘De bokaaldrinkers’ bevat vooral een enerverend stuk Bossche geschiedenis, in relatie tot de Nederlandse verhoudingen van toen. Het heeft een flink formaat en bevat illustraties (onder meer portretten en reproducties van documenten) op bijna elke bladzijde, zodat de prijs van 32,50 euro heel redelijk is.