hhBest – Sinds 1996

Boekbespreking door Sante Brun

ij het lezen van Mijn lieve gunsteling, het nieuwste boek van Marieke Lucas Rijneveld, dwaalden mijn gedachten geregeld af. Uiteraard naar De Avond is Ongemak, omdat enkele gebeurtenissen in het leven van het meisje dat in beide boeken een hoofdrol speelt ook beschreven worden of althans opduiken in dit boek – zoals de dode broer – maar ook iets heel anders: ik moest denken aan het boek van de Brits/Amerikaanse auteur Frank Harris uit 1910, genaamd My Life and Loves – ik zag trouwens tot mijn verbazing dat dat boek, dat lange tijd voor pornografie werd versleten, vorige maand in een nieuwe, geïllustreerde editie is uitgekomen.

Dat boek is autobiografisch. Harris beschrijft daarin zijn uitzinnige avonturen met talloze vrouwen die hij, laat ik het maar zo samenvatten: seksueel misbruikt. En dan beschrijft hij het zo dat hij eigenlijk heel veel van die vrouwen hield en ook uitsluitend het beste met hen voorhad. In Pornography and the Law van het echtpaar Eberhard en Phyllis Kronhausen uit 1964 wordt het boek gebruikt als voorbeeld van hoe je pure porno in een stichtelijk jasje kunt verpakken en aldus op de markt brengen.

Let wel: dat pornografisch aspect is bij het boek van Rijneveld helemaal niet aan de orde. Maar degene die de tekst schrijft – mogelijk vanuit de gevangenis – Kurt, een veearts van 49 jaar, is wel vrijwel het gehele boek van bijna 400 pagina’s door bezig met uitleggen dat hij zijn omgang met, en zijn herhaalde verkrachtingen van de veertienjarigen dochter  van ‘de veehouder’, een van zijn klanten, oprecht bedoelde als pure liefde, dat zij ook toeliet en blij was met wat er gebeurde, dat zij zijn ‘liefste gunsteling’ was en voldeed aan nog meer hemelse beschrijvingen – hij aanbad haar regelrecht.

Hij legt in zijn verdediging – een boek geheel zonder alinea’s en hoofdstukken die soms bestaan uit één zin van zeven pagina’s – uit, dat de gunsteling, de otter, de kikker op een aantal niveaus veel volwassener was dan je van een veertienjarige kon verwachten. Ze begreep de diepere inhoud van allerlei popsongs, en van moderne toneelstukken waar Knut haar naar toeneemt. Hoewel ze net zo goed op kon gaan in een poppenkastvoorstelling voor kinderen.

Maar van het begin af aan is het zijn bedoeling geweest het kind te neuken, alleen doet hij het heel omzichtig, hij wil voor zichzelf maar uiteindelijk ook voor de buitenwereld het idee in stand houden dat het een heel normale liefdesrelatie tussen twee gelijkwaardige mensen betreft – omzichtig niet alleen met het oog op de kwetsbaarheid van het kind maar omdat het meisje de dochter is van een goede klant van Knut,. En Knut is getrouwd, heeft twee halfvolwassen zonen – waarvan de oudste trouwens ook een oogje heeft op het meisje.

Vandaar dat ik aan dat boek van Frank Harris dacht.

Beklemmend

Het is een beklemmend boek. Je ziet van heel dichtbij de omzichtigheid waarmee Knut stapje voor stapje zijn doel nadert, het bed dat klaarligt achterin de auto is daarvan nog een van de meest opvallende aspecten.

Daar komt nog wat bij: het meisje is niet helemaal zeker van haar eigen seksuele identiteit. Knut verlokt haar ook met een soort belofte dat zij, wanneer hij zijn wil met haar gedaan heeft met zijn penis (die hij zijn ‘moordenaarsgewei’ noemt) bij haar misschien ook wel een jongensgeweitje zou kunnen gaan groeien, en dat klinkt haar aantrekkelijk in de oren – hij, de dierenarts, legt haar omstandig uit dat bij sommige diersoorten de vrouwtjes ook een soort penis hebben.

De twee bespreken tijdens hun ontmoetingen de raarste dingen. Zoals de mogelijkheid dat zij, de gunsteling, wel eens zou kunnen vliegen. Daarmee is meteen ook verklaard dat haar sprong van de voedersilo op de boerderij, de nacht nadat hij haar voor het eerst gepenetreerd heeft, geen poging tot vliegen is maar een poging tot zelfmoord zou kunnen zijn.

En nu heb ik eigenlijk al te veel weggegeven. De ziekenhuisscène, het dieptepunt van het relaas, moet je zelf maar tot je nemen. Een ongemeen beklemmend en troosteloos boek blijft over, waardoor je soms het boek even moet wegleggen.

Het is trouwens ook een heel ander boek dan De Avond is Ongemak, deze gruwelijke monoloog.

Waarna ik als voetnoot ook nog een paar opmerkingen heb van taalkundige aard. Waarom gebruikt Rijneveld het Afrikaanse bijvoeglijk naamwoord ‘gunsteling’ in de rol van het Nederlandse zelfstandig naamwoord ‘favoriet’? Waarom heten Die Aufzeichnungen des Malte Laurids Brigge van Rainer Maria Rilke in het boek The Notebooks of etc.? Er komen wel veel andere ‘originele’ wendingen voor in de tekst, maar ach.

Een schitterend boek over een zeldzaam gruwelijke gebeurtenis.

Voorpagina hhBest