Op Landgoed Baest zijn gevolgen al goed zichtbaar

Tuinbaas Vincent Ketelaars van Landgoed Baest bij een met zwammen bezette, gesneefde beuk.

e klimaatverandering heeft ingrijpende invloed op de bossen in Nederland en zo goed als zeker ook op die elders in Europa. Ze noopt tot herziening van het beheer. Langdurige perioden van droogte, zoals we in de afgelopen zomers hebben beleefd en extreme weersomstandigheden (korte, hevige plaatselijke regenbuien die geen wezenlijke invloed hebben op de grondwaterstand) eisen hun tol. De gevolgen zijn hier en daar al goed zichtbaar, onder meer op Baest bij Oostelbeers (gemeente Oirschot), in 1997 uitgeroepen tot “het mooiste landgoed van Brabant”.

Voor de vaste bezoeker van Baest – samen met het achttiende-eeuwse huis plus bijgebouwen een rijksmonument – is het schrikken: forse percelen naaldhout zijn gerooid en sommige beuken, heel kenmerkend voor dat parkbos, aangetast. De Kleine Beerze, die zich op het landgoed samenvoegt met de Grote Beerze, is weer volledig droog gevallen. Op sommige plekken maken planten zich meester van de bedding.

Tuinbaas (dit is de traditionele aanduiding op oude landgoederen, voor wie elders boswachter heet) Vincent Ketelaars leidt mij rond over Baest en spreidt een opmerkelijke kennis ten toon, ook over de geschiedenis van het gebied, waar in de middeleeuwen monniken landbouw uitoefenden en Paul de la Court ruim twee eeuwen terug met visionaire blik het bos aanplantte. Het bos dat nu in het gedrang verkeert.

Letterzetter

Ketelaars verklaart de teloorgang van nagenoeg alle fijnspar op Baest uit de opmars van de letterzetter, een agressieve kever die, gestimuleerd door de droogte en het uitblijven van echte winters, gaatjes boort in de bast van de bomen. Ze legt haar eitjes in de groeilaag en de larven die dan uitkomen tasten die groeilaag volledig aan door horizontale gangetjes onder de bast te vreten. De boom sterft dan binnen enkele maanden.

Gekapt perceel naaldbomen van Brabants Landschap, onmiddellijk grenzend aan Baest.

Wat de bomen ook in mindere conditie heeft gebracht is de monocultuur van veel houtopstanden. In de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw zijn veel fijnspar, grove den en douglas aangeplant. Ze staan per soort in grote percelen, dicht op elkaar met de bedoeling dat ze snel in lengte groeien. Pas na ongeveer 25 jaar worden ze volgens de oude planning uitgedund en daarna nog eens na 40 jaar. De eindkap volgt dan na 60 of 70 jaar. Dat uitdunnen bevordert dat de overblijvende bomen dikker worden. Maar het gevolg van deze monocultuur is dat er alleen maar naalden op de grond vallen en er nauwelijks regenwater en licht op de bodem komen. ‘Dat bodemleven raakt uit balans, of liever gezegd verdwijnt’, vertelt een bevlogen pratende Vincent, die weliswaar is opgeleid tot hovenier maar in Noorwegen flink wat “boservaring” heeft opgedaan. Hij omschrijft de verouderde aanpak als ‘een vorm van intensieve landbouw in het bos’. Herziening van het beheer is de boodschap, die inmiddels door het bestuur van de Stichting Landgoed Baest is opgepakt.

Meer CO2 neutraal

En niet alleen door Baest. In samenwerking met de Bosgroep Zuid is een revitalisatieplan opgesteld. ‘Daarmee,’ vertelt Vincent, ‘gaan we in de komende jaren het landgoed omvormen naar een meer CO2 neutraal bos.’ Meer biodiversiteit is het parool. ‘We beginnen met onderin een struikenlaag van onder meer vlier, hazelaar en diverse soorten wilg. In plaats van naaldbomen gaan we meer linde, esdoorn, haagbeuk, vooral inheemse soorten, aanplanten. Daar krijg je een erg goede strooisellaag van en zo hopen we herstel en verbetering van het bodemleven te bereiken.’ Ten behoeve van dat laatste begint men met het strooien van steenmeel, waarmee tevens te hoge stikstofwaarden in de bodem worden verminderd. Een beter bodemleven zal ook de zuurgraad (pH) gunstig stimuleren. Meer flora en fauna (Baest huisvest maar liefst 125 reeën) zal het bos veel attractiever maken voor de “stille recreatie”.

Het “nieuwe normaal”, waarmee Baest een voorbeeldfunctie wil vervullen, past in de veelbesproken klimaatdoelen van de overheid en het herziene bosbeheer ondervindt dan ook financiële steun van de provincie Noord-Brabant.

Beuken baren zorgen

De schitterende beukenlaan, die van de Groenewoudseweg naar het Huis te Baest loopt en die doet denken aan de beroemde Middachter Allee in Gelderland, heet Torendreef. ‘Menig hoekje op Baest heeft een typische benaming,’ weet tuinbaas Vincent. Ooit bood de laan, de bewoners van het huis, inmiddels de nazaten van de in 2018 overleden stichtingsvoorzitter Jan Hein van de Mortel, zicht op de toren van Oirschot, vandaar. In de tweede helft van de vorige eeuw is dat zicht in een onbewaakt ogenblik door agrarische bebouwing verdwenen.

Maar het gaat om de beuken. Ook die zijn dringend aan revitalisering toe, waarbij om te beginnen het eerder genoemde steenmeel zal worden toegepast. Minstens zoveel zorgen maakt men zich trouwens over de beuken langs de openbare zandweg die van de Groenewoudseweg richting de “decoratief bestrate” Dr. Jan van de Mortellaan loopt. Dat is een verhaal apart, dat tien jaar geleden begon met de sloop, om ‘efficiëntieredenen’ van Rijkswaterstaat, van een ophaalbrug – de Kattenbergse Brug – over het Wilhelminakanaal. Dat noopt omwonenden en zelfs doorgaand verkeer tot omrijden, onder meer over de zandweg, die nota bene deel uitmaakt van het stiltegebied. Zelfs vrachtauto’s denderen, soms wandelaars wikkelend in stofwolken, over die weg. Met galgenhumor wordt ze dan ook wel N58 genoemd. (Het slot van het artikel staat onder het kader.)

Oudste eik In het niet toegankelijke, want privégedeelte van landgoed Baest staat een 525 jaar oude eik, die zo goed als zeker de oudste van Nederland is. Op het internet, onder meer Wikipedia  staat een lijst van markante oudste eiken, waarvan geen enkele de ouderdom van 500 jaar overstijgt. Maar ja, het zijn schattingen en/of berekeningen. Behalve dan bij verschillende eiken bij Paleis Het Loo, waarvan het zeker is dat ze in opdracht van koning-stadhouder Willem III in 1685 zijn geplant; 335 jaar oud dus.

Volgens Vincent Ketelaars, heeft de gemeente Oirschot plannen met de wegenstructuur rond Baest, onder meer ten behoeve van fietsers en zal de zandweg mogelijk aan het openbaar verkeer worden onttrokken. Hopelijk nog net op tijd voor de beuken, die ernstig van de verkeersdruk, in samenhang mat alweer de droogte, te lijden hebben.

Zie ook Torendreef baart zorgen

Zie ook slideshow

Download dit artikel als Word-document.

Voorpagina hhBest

7 Reacties op “Klimaatcrisis maakt totaal nieuw bosbeheer nodig”