hhBest – Sinds 1996

Boekbespreking door Sante Brun

erst even dit: als het aan mij had gelegen, zeg ik na lezing van De Goede Zoon van Rob van Essen, had niet hij maar Ilja Leonard Pfeijffer de prijs van vijftigduizend euro mogen ophalen voor diens boek Grand Hotel Europa.

Maar dat is dus niet gebeurd. Waarmee ik niet wil zeggen dat het boek van Van Essen niks is, integendeel: het is een verrassend boek in een geheel originele stijl geschreven – ik kan er alleen geen korte samenvatting van bedenken, of het moest zijn: een reisroman, of in goed Nederlands: een road novel. Want een groot deel van het verhaal speelt zich af in twee autoreizen, allebei naar een niet nader gedefinieerd zuiden, eenmaal in een conventionele auto, de tweede keer in een wel heel voorkómende elektrische zelfrijder, die natje en droogje van de enige passagier op wel heel kwalitatief hoogstaande manier verzorgt, inclusief een geval van stomende seks.

Het verhaal speelt zich af ik een niet-gespecificeerde toekomst – ik schat over een jaar of dertig, veertig – waarin robots tamelijk saaie baantjes zoals hotelreceptionist hebben overgenomen, op autowegen lange treinen zelfrijdende vrachtauto’s te zien zijn en de al genoemde zelfrijdende auto’s.

Feitelijk bestaat het verhaal uit twee verhalen: enerzijds de poging om het geheugen te herstellen van Bonzo, van wie we slechts een vaag beeld krijgen (uit sommige details zou je kunnen afleiden dat hij zich bevindt in Santiago de Compostela, hierover later meer) en anderzijds het relaas van de dementering en dood van de moeder van de zestigjarige naamloze ik-figuur, die de laatste twintig jaar regelmatig aanwezig is bij haar onvermijdelijke aftakeling – en net te laat komt om bij haar overlijden, op honderdjarige leeftijd, te zijn. Dit moet het hoofd-, tevens titelrelaas zijn.

De twee trips duren samen een week, beide zijn enkele reis, de terugweg wordt hoogstens schetsmatig vermeld.

Maar de reizen geven de schrijver de gelegenheid niet alleen te vertellen over de invoering van het basisinkomen dat heeft geleid tot massaal museumbezoek maar ook de al genoemde technologische vooruitgang.

De schrijver heeft de middelbare school niet afgemaakt en evenmin zijn studie kunstgeschiedenis. Hij blijkt betrokken te zijn geweest bij projecten waarin hij de opdracht had ‘karakters’ te ontwerpen, hij heeft ook dat soort werk gedaan voor een soapserie. Maar de kost verdient hij vooral met het schrijven ‘plotloze thrillers’, wat dat dan ook moge zijn – hoewel, De Goede Zoon is weliswaar geen thriller maar toch wel tamelijk plotloos.

Het werk geeft de schrijver vooral de gelegenheid uit te weiden over zijn eigen niet geheel succesvol verlopen leven waarin een eigenaardig archief (der archieven) Archief, een zolder waar gepensioneerde agenten met behulp van nauwkeurige maquettes van ‘plaatsen delict’ onopgeloste moordzaken proberen op te lossen en een geheimzinnige ‘Dienst’ die hem dwingt deel te nemen aan het herstel van het geheugen van Bonzo voor wat betreft diens jeugd een rol spelen.

Een vergelijking met werk van Haruki Murakami is wel gemaakt, maar met zoiets moet je voorzichtig zijn: wij kennen dat werk alleen in vertaling, waarbij ongetwijfeld veel van de bijzondere Japanse achtergrond verloren moet zijn gegaan. Hoe dan ook: Van Essen heeft een letterlijk meeslepende schrijfstijl, die helder blijft ondanks het adembenemende gespring van de hak op de tak.

Ergens in een van de eerste hoofdstukken – ik ben slordig, ik maak geen aantekeningen tijdens het lezen, ik kan de letterlijke tekst niet terugvinden, maar geen nood – stuit je ineens op de eerste zin van de Divina Commedia van Dante Alighieri, toe maar: ‘Op het midden van mijn levensweg hervond ik mij in een donker woud’. (Dit is dus in de vertaling van Frans van Doorn uit 1987) en als de ik-figuur in die fameuze elektrische zelfrijdende bijna aan het einde van de reis naar dat klooster waar Bonzo (niet die van de kattenbrokjes) zich bevindt, komt hij wel degelijk op een kronkelende weg door een duister woud.

De schrijver van plotloze thrillers heeft dus wel degelijk grootse literaire ambities.

Je zou misschien menen dat ik zo mijn bedenkingen heb bij De Goede Zoon, en die heb ik ook, maar het boek is zeer knap geschreven, de lol van het goed kunnen schrijven spat van elke pagina, de ene dolle inval na de andere, maakt niet uit of die wel of niet met het verhaal te maken heeft, dat dondert niet.

En dat de twee verhalen – de moeder, de robot – niet erg bij elkaar in de buurt komen, tja. Murakami maakt ergens ook het bestaan van twéé manen heel plausibel. En Dante bezocht de hel, het vagevuur en de hemel. Jammer dat Van Essen er niet aan gedacht heeft de ik-figuur terzijde te laten staan door een Beatrice. Maar dat komt ongetwijfeld nog.

Voorpagina hhBest