hhBest – Sinds 1996

Boekbespreking door Sante Brun

en blijft hem hardnekkig ‘storyteller’ noemen, en uit de context zou je kunnen opmaken: dat is toch een trapje lager dan een echte romancier. Niettemin is hij wat mij betreft dé grote Amerikaanse schrijver van deze tijd, Thomas Coraghessan Boyle.

We hadden al een tijdje geen nieuw boek van hem gezien, en dit boek heeft – als je Boyles twittergedrag als maatstaf mag nemen – ook wel wat moeite gekost. In de herfst kwam de Duitse versie van Outside looking in al uit (heeft wellicht iets te maken met het feit dat Boyles echtgenote, Frau B. van Duitse afkomst is), maar deze week viel dus het origineel op de mat.

Boyle heeft inmiddels een indrukwekkend oeuvre op zijn naam staan dat voor mij begon met The Road to Welville en The Tortilla Curtain. Het eerste gaat over  het ‘sanatorium’ dat de uitvinder van de corn flakes, John Harvey Kellogg, een vroege gezondheidsfreak die daar vooral veel geld mee verdiende, rond 1900 stichtte, het tweede is vandaag nog actueel: het gaat om illegale immigranten uit Midden-Amerika en de manier waarop die ‘gebruikt’ worden door de gemiddelde inwoner van Californië.

Naast een reeks kostelijke korte verhalen (inderdaad: meester-verteller) en andere boeken over uiteenlopende onderwerpen – een door dieren opgevoed kind, een Nederlandse immigrant in het Noord-Oosten van de VS – en een aantal hoogst interessante romans met als achtergrond de milieubeweging en zo nog het een en ander, schreef Boyle een aantal boeken over Amerikaanse ‘ikonen’, die er meestal niet goed vanaf komen, zoals begon met Kellogg. Ik noem McCormick (landbouw) Frank Lloyd Wright (architect) en Alfred Kinsey (seksualiteitsonderzoek). Dat laatste boek heet The Inner Circle, en dat is een begrip dat herhaaldelijk in het werk van Boyle opduikt: een man die wordt aanbeden door een groep volgelingen, die alles doet om bij dat kerngroepje van de grote man te horen.

Al deze werken zijn geen biografieën van de ‘beroemde man’. Het gaat wel degelijk om romans, maar daarin wordt de ‘waargebeurde’ geschiedenis van de grote man, zonder veel wijziging, gebruikt als materiaal. En het gaat altijd om een volstrekt eigenwijze, charismatische figuur die uiteindelijk een min of meer roemloos einde krijgt. The Washington Post van 9 april noemt niet voor niets Boyle America’s bard of  historical frauds. (Kandidaten genoeg: Joseph en John Kennedy, Howard Hughes, diverse tv-dominees, Donald Trump.)

Hippies

Bijzondere belangstelling heeft Boyle voor de wereld van de hippies en drugsgebruik. Zijn meest hilarische boek is ongetwijfeld het vroege Budding Prospects dat vooral níet gaat over bloeiende vooruitzichten op het gebied van de wietteelt; wat mij betreft zijn magnum opus is getiteld Drop City, een minutieuze beschrijving van een rondreizende hippie-commune die tegen de grenzen aanloopt van wat de natuur te bieden heeft.

En dan is er nu Outside Looking In. Dat de Tim die die daarin the inner circle om zich heen verzamelt de beroemde Timothy Leary is zal de Amerikaanse lezer vanaf het begin wel duidelijk zijn, maar ik kwam er pas achter toen diens volledige naam, ergens tegen het einde van het boek, voor het eerst genoemd wordt, hij wordt aanvankelijk professor Leary genoemd, en Tim door de leden van zijn kerngroep.

Timothy Leary was de psycholoog die eind jaren vijftig, begin jaren zestig, aanvankelijk op de universiteit van Harvard, experimenteerde met drugs – eerst met paddo’s genaamd psilocybine, daarna vooral met lysergeenzuur diethylamide, beter bekend als LSD. De experimenten behelsden ‘zittingen’ met studenten die LSD slikten, een ‘trip’ maakten en daarvan tijdens en na de zitting verslag uitbrachten, hetgeen dan tot wetenschappelijke artikelen moest leiden. De wetenschappelijke raad van Harvard keurde de methodes af en Leary vertrok met zijn inner circle – ongeveer dertig personen – eerst naar een hotel aan de Mexicaanse westkust, later naar een enorme villa in het plaatsje Millbrook in de Amerikaanse staat New York.

Iedereen doet net of het leven daar één groot wetenschappelijk experiment is, maar het draait gewoon uit op uitzinnig gebruik van LSD – compleet met diverse bad trips – andere drugs en vooral enorme hoeveelheden alcohol; en vanzelfsprekend op in de loop van de tijd uitzinniger wordende seksuele uitspattingen. Officieel blijft het een wetenschappelijk onderzoek, waarin gezocht wordt naar de vraag of je door LSD te gebruiken je je ‘religieus’ gaat voelen en je ooit God zult zien.

Het verhaal wordt verteld vanuit een (uiteraard fictieve) promovendus in de psychologie, Fitz Losey, zijn vrouw Joanie en hun tienerzoon Corey. Of liever: een deel van het boek wordt gezien door Fitz, daarna een deel door de ogen van Joanie en tenslotte weer door Fitz. Die kan het nauwelijks bijbenen omdat hij, anders dan de anderen, eigenlijk geen bron van inkomsten heeft. Hij, noch zijn vrouw, voelt zich volledig opgenomen in the inner circle, misschien wordt hij gewoon geduld omdat hij een knappe vrouw heeft. Hij neemt een baantje als invalkracht op een naburige school, dat hij vooral als een vernedering voelt. Hij en Joanie zijn beiden enthousiast over hun eerste trips met LSD, omdat hun seksleven er enorm van opknapt, maar als in Millbrook iedereen het met iedereen doet, ook Fitz en Joanie en zelfs Corey, ontstaat de verwijdering tussen de twee – en omdat ook Corey in die sfeer niet echt gunstig gedijt, vertrekt Joanie met haar zoon. Een ontroerende scène is het telefoongesprek waarin Joanie maanden later Fitz smeekt om bij haar terug te komen – hij heeft dan al zijn pogingen tot een proefschrift allang opgegeven. En als dan ook nog zijn vriendinnetje Lori verdwijnt heeft Fitz het ook wel gezien.Het verhaal eindigt met een open einde. Nou ja, open: samen met Leary, nog altijd de de baas van de tent, neemt hij nog een pilletje. Voelt hij zich nu echt opgenomen in the inner circle?

Boyles proza loopt als een trein en zijn cynisme en ironie doet de ware liefhebber rillen van geluk – het lezen wordt nog net geen bad trip.

Opmerkelijk is natuurlijk dat LSD destijds nog niet illegaal was – marihuana wel. Maar de Amerikaanse justitie zit Leary toch op de hielen, hij wordt uiteindelijk zo vaak gearresteerd dat hij 36 gevangenissen van binnen heeft gezien. Maar dan is het boek al uit. Van Leary verschenen later enkele echte biografieën, en Tom Wolfe baseerde zijn Electric Kool-Aid Acid Test op dezelfde geschiedenis.

Cops

Ook in dit boek laat Boyle zijn licht schijnen op de eigenaardigheden van de Amerikaanse maatschappij – met name de nietsontziende ‘cops’ zijn een vast onderdeel in zijn boeken.

En ook overigens zie je parallellen; in mijn recensie van Drop City schreef ik: ‘de vrouwen worden geacht te koken en te poetsen en tijdig met de benen wijd te gaan liggen, de mannen bewaken de ideologie en de marihuana. En de kinderen worden ook niet voorbeeldig opgevoed.’

En dat geldt, mutatis mutandis, ook voor de ‘commune’, beschreven in  Outside Looking In.

PS: De titel van het boek betekent zoiets als: je bent buitenstaander en je kijkt

Voorpagina hhBest