hhBest – Sinds 1996

Sante Brun

e zou het mijn eigen filmfestivalletje kunnen noemen. Het speelde zich afgelopen weekend af (als je maandag even meerekent), drie films, de eerste op zaterdag in Domijnen Sittard: Roma, de tweede, in dezelfde gelegenheid: Werk Ohne Autor en de derde, met zijn zevenen in een zaal met 500 plaatsen in Vue Kerkrade: The Favourite. Je kunnen zeggen dat ik weer bij ben.

De winnaar is – nee, dat gaat niet. Het zijn drie heel verschillende films, alle drie heel gewetensvol en vakkundig gemaakt, alle drie net niet even verpletterend maar wel heel indrukwekkend. Bij de middelste bleef ik de hele eindeloze titelrol uitzitten wegens de daaronder gespeelde schitterende muziek.

De Mexicaanse film Roma van Alfonso Cuaron heeft tien nominaties gekregen voor de Oscars, waaronder ‘beste film’ en ‘beste buitenlandse film’. De film is in zwart/wit en de sfeer van eind jaren zestig en begin jaren zeventig van de vorige eeuw wordt mede daardoor scherp getroffen. Het verhaal is in zoverre merkwaardig dat het lijkt te beginnen op een willekeurig moment in de geschiedenis van een Mexicaans middenklasse gezin, ouders, vier kinderen, twee meisjes als huispersoneel. De kinderen zijn rumoerig, de dienstmeisjes spreken Quechua met elkaar, de ouders staan op het punt te scheiden. Een studentenopstand in 1971 speelt een zijdelingse rol, de opnamen daarvan hebben al veel lof geoogst. Na een aantal spectaculaire gebeurtenissen herneemt het leven zijn gewone gangetje. Zoals gezegd: zo lijkt het.

Maar er is iets anders.

Zowel een van de dienstmeisjes (Cleo) als de vrouw des huizes worden op een gruwelijke en zelfs achteloze manier slachtoffer van de respectieve partners. En hun reactie is: zich daarbij neer te leggen, het komt niet eens tot een soort van troost zoeken bij elkaar. Maar het dienstmeisje is degene die de prijs verdient de meest heldhaftige ‘romanfiguur’ van de film te zijn. Deze film staat ook op Netflix.

Werk Ohne Autor van regisseur Florian Henckel von Donnersmarck trekt volle zalen in het filmhuiscircuit. Dat werk is kunst ‘die geen naam mag hebben’ omdat hij volgens de rond de jaren zeventig van de vorige eeuw – ook al toen – nu eenmaal geen echte kunst kon heten.

Maar die kunst is wel een keiharde afrekening. Een afrekening van de kunstenaar met zijn schoonvader, een gynaecoloog genaamd Seeband die nogal neerkijkt op zijn schoonzoon. Maar dan zien we de geschiedenis van die arts. Niet alleen is hij een schuinsmarcheerder, hij is bij de SS een enthousiast beoefenaar van het steriliseren en/of daarna laten vergassen van ‘levensonwaardige’ schepsels, zoals geesteszieke mensen en mensen met het syndroom van Down. Na de oorlog ziet hij kans in een vergelijkbare positie in de DDR terecht te komen en zelfs tijdig te ontsnappen naar West-Duitsland.

Ook de kunstenaar en zijn vrouw lukt dat, ze raken daar zwaar teleurgesteld maar dan volgt de ontmaskering, nota bene door middel van kunst. Er zit in de film een enorme en niet voor de hand liggende reeks toevalligheden waarop ik niet nader zal ingaan, maar waardoor het verhaal wel een ietwat soapachtig trekje krijgt. Niettemin is het een schoonheid van een film, met prachtige rollen als de gynaecoloog van Sebastian Koch en vooral die van het liefdespaar, Tom Schilling als Kurt Barnert, Paula Beer als Ellie Seeband – de camera is wel erg verliefd op haar schitterende lichaam. En ja, zij is de dochter.

Het is, moet ik zeggen, ook een heel erg Duitse film, in de zin van dat hij als een geval van Vergangenheitsbewältigung kan worden gezien.

‘Zwarte komedie’

En dan The Favourite, door regisseur Giorgios Lanthimos een ‘zwarte komedie’ genoemd. Over Queen Anna, die zelfs voor het simpele baantje van koningin van Engeland niet bijzonder geschikt bleek en het parlement en een aantal leden van de hofhouding ook letterlijk over zich heen liet lopen. Van haar hebben we dus terecht weinig vernomen. Ik kende vooral de meubels in Queen Anne-stijl, met hun ranke pootjes. De casting van de The Favourite heeft absoluut niet gekozen voor ranke pootjes, maar voor een stevige, ook nog aan allerlei kwaaltjes lijdende boerenvrouw als koningin, de rol gespeeld door Olivia Colman, die daarvoor in Venetië al bekroond werd.

Gezien de zorgvuldigheid waarmee de productie en de casting te werk zijn gegaan – qua kleding en pruiken zelfs wel heel erg zorgvuldig – kan worden aangenomen dat we in de uitbeelding geconfronteerd worden met een betrouwbare weergave van de wonderbaarlijke werkelijkheid. Aan de koninklijke hoven van die tijd, niet alleen in Engeland, werd op allerlei gebieden enorm uitgepakt, en niet alleen qua kleding, maar ook in uitbundige intriges en een losheid van zeden waar je van staat te kijken.

Als een van de vriendinnen van de koningin, Abigail – de favoriet – (Emma Stone) in haar slaapvertrek wordt bezocht door Robert Harley (Nicholas Houll) vraagt zij of hij haar komt neuken of verkrachten. ‘Ik ben een heer,’ zegt Harley, waarop zij berustend zegt: ‘Verkrachten dus.’ Als de koningin, die een lesbische verhouding heeft met Sarah Churchill, hertogin van van Marlborough, (inderdaad, familie van) haar benen gemasseerd wil zien, begrijpt zowel Sarah als later Abigail wat werkelijk de bedoeling is.

Zweep- en stokslagen voor de geringste vergrijpen door het personeel waren aan de orde van de dag.

Marlborough gebruikt haar relatie vooral om voor zichzelf en haar man, generaal in het leger,  voordelen te behalen, zoals een belastingverhoging om Marlborough’s veldtocht in Frankrijk, waar Anne het nut niet van zag, te financieren.

De koningin was zeventien keer zwanger, (17 keer!) en geen van die kinderen leefde lang. Vandaar dat de koningin zeventien konijnen los in haar kamer heeft rondlopen.

Decadentie

De film geeft een duister beeld van Engeland in die periode tussen 1702 en 1714 toen Anne koningin was. Door haar dood in 1714 kwam er een einde aan het huis Stuart. Ze werd opgevolgd door George I van het huis Hannover, dat feitelijk nog steeds ‘aan de macht’ is.

Je kijkt twee uur lang naar een wereld van niet zozeer pracht, maar wel van uitzinnige praal, waaronder een onderstroom van smoezeligheid, bruut geweld en cynische politiek die nog niet in iemands wildste fantasie zou kunnen ontstaan, de volstrekte decadentie in normen en waarden, zeden en gebruiken in die periode waarin de barok ontaardde in rococo.

En een groot deel daarvan in een schemerig (echt) kaarslicht. Ook hier, zoals in heel veel films, speelt de muziek een wonderlijke rol.

Ook The Favourite loopt de kans eind februari een of meer Oscars te verdienen. Voor mij is dat niet eens nodig, het is zo al een kostelijk meesterwerk.

Voorpagina hhBest

Een reactie op “Een klein filmfestival”