hhBest – Sinds 1996

Boekbespreking door Sante Brun

ij van de HBS, Terug naar de beste school van Nederland’ van Roelof  Bouwman en Henk Steenhuis heeft geen al te mieterse recensies gekregen, constateer ik, maar dat zou een voor de hand liggende oorzaak kunnen hebben: ze kunnen geen van beiden bogen op een diploma van de Hogere Burger School, dus wat wil je.

Een diepgravend wetenschappelijk verantwoord boek zal er nog over geschreven moeten worden, maar ik heb het in een paar dagen tijd, tussen de bedrijvigheden door die nu eenmaal strijden om de krappe tijd die een gepensioneerde ter beschikking staat, geregeld lekker zitten te gniffelen.

Het is een soort gedenkboek geworden; bekende HBS’ers worden erin geïnterviewd, een van die HBS’ers – Mart Smeets – schreef het voorwoord. Het gaat over die bekende HBS’ers, van Joop den Uyl tot Freek de Jonge en van Hedy d’Ancona tot Nelie Kroes, van Vincent van Gogh tot Jules Deelder, van Van Mook tot Soekarno, over de hoge kwaliteit van de docenten, over de schoonheid van de gebouwen, over het grote aantal vakken dat er werd gedoceerd.

Aan de orde komen de HBS’en in Nederlands Indië waar de eindexamens tegelijkertijd met die in Nederland (dus in de avondschemering) werden afgenomen en waar ze nog de ook in het geheugen van Soekarno gegrifte treinstations langs de spoorlijn in Groningen en Drenthe moesten kennen. En ook nog wel iets over de flora en fauna van Indonesië, moet er volledigheidshalve bij.

Er staat een lange lijst met HBS’en in, zoals die er in 1967, vlak voor de opheffing, erbij stonden, compleet met de naam van de toenmalige directeur – de HBS had een directeur, het gymnasium een rector.

Een belangrijk deel van het boek, waarvan de echte HBS’er – ik vind mezelf er zo een, gemakshalve – zeer zal smullen is het smalende hoofdstuk waarin de jurist en dus nitwit Jo Cals wordt opgevoerd als uitvinder van mavo, havo en vwo, met de pretpakketten, en waarin de teloorgang van Duits en Frans en van het vak geschiedenis breed wordt uitgemeten en het schandelijke PvdA-Kamerlid Marjet van Zuylen wordt opgevoerd die in een enquête over de kennis van de geschiedenis op de vraag waar en wanneer Willem van Oranje werd vermoord antwoordde: ‘in 1600-zoveel, bij Dokkum’. (Het was, for the record, op 10 juli 1584, in Delft en de moordenaar was Balthasar Gerards. Ik ben een gewone HBS’er.)

De vraag waarom de HBS moest worden afgeschaft, wordt niet beantwoord – wellicht omdat er ook geen goede reden voor was. Ja, in de voorgeschiedenis van de Mammoetwet wordt gewag gemaakt van ‘gelijke kansen voor iedereen’, maar dat dat begrepen zou moeten worden als ‘algemene verlaging van het peil’ stond er niet bij.

Nou goed, de meningen verschillen daar vermoedelijk nog altijd over en het feit blijft dat de HBS vooral slaagde als ‘HBS-b’, voor mensen met de befaamde wiskundeknobbel. Met HBS-a kon je niet te gek veel, hoewel in de lijst met ‘beroemde geslaagden’, die ook in het boek staat, veel mensen met HBS-a voorkomen, maar dat was een gevolg van een verschijnsel dat nog altijd bestaat: dat menigeen die het diploma van een middelbare opleiding op zak heeft en bij nader inzien toch liever rijwielhersteller, kunstartiest of beroepsvoetballer wordt.

Misschien was het grote voordeel dat de HBS een onderwijsvorm was die zich weinig aantrok van de voorkeuren of belangstellingen van de leerlingen. Voor het grote leven had je die dertien, vijftien of negentien vakken nodig, met puberale oprispingen van de jeugd (lange tijd vooral jongens) had de school niks te schaften, en als je geen inzicht in geschiedenis had dan leerde je maar rijen jaartallen van buiten. Op mijn school zat een jongeman, genaamd Gerard Stoer, die je tegenwoordig al snel het etiket ‘autist’ zou opplakken, maar die wij in de jaren vijftig gewoon een beetje gek vonden. Die begon in de eerste klas Kramer’s Woordenboek der Nederlandse Taal van buiten te leren en was daar tegen het eindexamen zo’n beetje klaar mee – en slaagde vervolgens met gemiddeld een 8.

PS: Ik zie dat Gerard op 3 februari 2010 is overleden, 72 jaar oud. Hij schreef een lange reeks boeken over trams van over de hele wereld. Lijkt me wel aan te sluiten bij mijn voorlaatste opmerking.

Voorpagina hhBest

Meer lezen van Sante Brun over ‘zijn hbs’? Klik hier en hier