ls een post op deze site begint met wat in de typografie heet een initiaal, zoals de A hier, bevat zij een mening of interpretatie van de schrijver.
We kunnen net zo goed, of beter, zonder monarchie
24 juli 2017 | 
Geplaatst door: Boekbespreking door Sante Brun
 |
  ojuist de lezing beëindigd van de door Jolande Withuis geschreven biografie van koningin Juliana.
De conclusie die zich, gaandeweg, aan mij opdrong was die van de totale irrelevantie van de monarchie. Juliana was iemand die ‘gewoon’ wilde zijn, maar dan wel met de voor haar vanzelfsprekende prerogatieven die het koningschap van oudsher met zich meebracht. Hetgeen in de loop van haar leven vooral veel moeite meebracht voor de elkaar opvolgende regeringen die het als hun taak zagen Nederland te handhaven als constitutionele monarchie, daarbij herhaaldelijk voor de voeten gelopen, niet alleen door Juliana maar ook door haar echtgenoot Bernhard en door de kinderen van dat echtpaar. |
Jolande Withuis had al eerder, in haar boek ‘Juliana’s vergeten oorlog’ nogal werk gemaakt van het bijstellen van het beeld dat in Nederland na de Tweede Wereldoorlog traditioneel was over de rol die ze in die oorlog had gespeeld: de toegewijde moeder die in het verre Canada de kinderen voorbeeldig opvoedde. Withuis concludeert daarentegen dat de vele reizen die ze maakte en de bijpassende redevoeringen die Juliana hield de zaak van de geallieerde inspanningen om Europa te bevrijden van de nazi’s zeer concreet hebben bevorderd.
Dat zij dan maar zo.
Wat in ieder geval wel het geval was: een tijdlang heeft in Nederland het idee opgeld gedaan dat Prins Bernhard zich in de oorlog had ontpopt als een oorlogsheld. Withuis maakt aannemelijk dat niet hij, maar Juliana de echte oorlogsheld van Nederland was.
een en ander neemt niet weg dat Juliana met name in de jaren 1951-1956 in toenemende mate en uiteindelijk volledig in de macht was van een godsdienstwaanzinnige (de term is van Withuis) kliek waar ze maar moeizaam door een voorzichtig manoeuvrerende regering uit werd losgetornd. Het verzet daartegen kwam vooral van Juliana zelf, die de rol die de kliek, in samenwerking met God zelf, voor haar had weggelegd als de vredeskoningin van de wereld, maar wat graag gespeeld zou hebben.
Niet dat de koningin daarna opeens een rationeel en nuchter wezen van werd. Ze mocht in de jaren na 1956 haar gasten en ook wel grotere gezelschappen graag tracteren op verhalen over vliegende schotels (waarin ze heilig geloofde). Ze liefhebberde ook (en eigenlijk haar hele leven) in de astrologie, spiritisme en aanverwante ‘wetenschappen’.
Veel nadruk legt Withuis op Juliana’s rol als vrouw in een wereld waarin het feminisme oprukte en vrouwen en wat meer gelijkwaardige plaats kregen in het maatschappelijk bestel. Mij werd niet duidelijk of Juliana daar nu juist een beslissende rol in heeft gespeeld. Ook al omdat Withuis nogal de nadruk legt op Juliana’s liefde voor toneelspel met haar vele vriendinnen, alles ‘dolletjes’ vond en ook overigens in haar brieven en dergelijke de toon probeerde vast te houden van de vooroorlogse meisjesboeken die ze las.
Wel liet ze zich gewillig leiden door vrouwen, en dan bedoel ik nog niet in de eerste plaats Greet Hofmans, maar vooral de directeur van het Kabinet van de Koningin, Marie Anne Tellegen, die feminist was door te zijn wie ze was.
De man die vrijuit de baas over haar mocht spelen en dat ook graag mocht doen, dat was natuurlijk Prins Bernhard. Tot mijn genoegen laat Withuis absoluut geen spaan van hem heel. Ze schetst een beeld van een man van verarmde Duitse adel die de buitenkans, te kunnen trouwen met de rijke kroonprinses van Nederland met beide handen aangreep, daar een fors inkomen aan ontleende en daarna volledig los ging met dure auto’s en vliegtuigen, met lange reizen en jachtpartijen en spectaculaire uithuizigheid en uiteraard met bosjes vriendinnen, die ook nog eens twee buitenechtelijke dochters opleverden.
Withuis verhaalt meedogenloos over Bernhard’s regelrecht ploertige gedrag (mijn formulering) tegenover zijn vrouw, zowel in besloten kring als in het openbaar, en van zijn pogingen Juliana krankzinnig te laten verklaren. Het psychiatrisch onderzoek daarvoor ging niet door, maar het zou zomaar gelukt kunnen zijn. Misschien waren het trouwens slechts loze dreigementen, net als Juliana’s tweevoudige echtscheidingsdreiging, want wat zou er uit de puinhopen van de monarchie van Bernhard’s luxueuze status, en die van zijn moeder, zijn overgebleven?
Bij dat alles bleef Juliana volgens Withuis hopeloos verliefd op Bernhard – zoals je wel vaker ziet en hoort van vrouwen die van de man blijven houden van wie ze vooral slaag en vernedering krijgen. Zoals ik zei: de biografie door de psychologiserende biograaf Jolande Withuis (zij voert zelf die term op) sterkt mij in de conclusie dat als het zó moet, we in Nederland net zo goed zonder koningshuis kunnen – en eigenlijk gewoon beter af zouden zijn. Juliana was een goed voorbeeld: ze wist zich meestal met haar vage positie geen raad.
Al weet je het natuurlijk nooit helemaal zeker; je hebt geluk als je verstandige, normale mensen als staatshoofd hebt, zoals Angela Merkel of Barack Obama. Maar voor hetzelfde geld geeft de kiezer de voorkeur aan sinistere types als Vladimir Poetin of vol-idioten als Donald Trump.
Zie ook: Een hand op een koninklijke schouder
Geplaatst in Boeken
Withuis wilde een ‘wetenschappelijk boek voor een breed publiek’. Als je op bol.com kijkt, zie je dat men zoiets verwachtte als de gemiddelde inhoud van het blad Vorsten c.q. stijl Blauw Bloed. Dat leverde de primaire reacties op, waaraan we op internet steeds meer moeten wennen: ‘Saai’, ‘negatief’ (dat laatste zal wel weer op de ontluistering van Bernhard slaan).