hhBest – Sinds 1996

Boekbespreking door Sante Brun

et boek kwam dertien jaar geleden uit, maar daardoor is er des te meer aanleiding om het nú eens te lezen – zonder te bagatelliseren wat de huidige toestand in de wereld is, kun je in dat boek zien dat het nog aanzienlijk erger kan. Ik heb het over ‘1968 The Year That Rocked The World’ van journalist en historicus Mark Kurlansky. Het is een zorgvuldig gerechercheerd verhaal dat spannend in elkaar is gezet en leest als een roman – waardoor je je des te meer bewust blijft van de gruwelen die in dat jaar plaats vonden. Die wil ik niet vergelijken met wat we dezer dagen meemaken, maar toch, hier is hoe Kurlansky het aan het eind van 1968 samenvat:

‘…de duizenden doden in Vietnam (alleen al 15.000 Amerikaanse soldaten, grotendeels dienstplichtigen, SB) het miljoen Biafranen die de hongerdood stierven, het neerslaan van het idealisme in Polen en Tsjechoslowakije, het vertrappen en verkrachten van andersdenkenden in de hele wereld, de massaslachting in Mexico (onder studenten, om te zorgen dat de Olympische Spelen rustig konden verlopen, SB), de moord op de twee Amerikanen die de wereld hoop hadden geboden (Martin Luther King en Robert Kennedy, SB)’ en dat is nog maar een korte opsomming.

Het feit dat over de hele wereld de mensen het niet langer pikten dat ze geknecht werden, van de Franse studenten die democratie wilden tot de Basken die onafhankelijkheid eisten, acht Kurlansky hoopgevend – de mensen pikten niet langer dat ze moesten zwijgen en gingen de straat op. Maar toch, aan het eind van het jaar waren de mensen moe en verlangden ze voor de verandering eens naar nieuws dat niet meer zo afgrondelijk negatief was. NASA, schrijft Kurlansly, verschafte dat nieuws: de foto, door Amerikaanse ruimtevaarders van Apollo 8 genomen vanachter de maan, van de wit met blauwe planeet Aarde, niet veel meer dan een speldenprik, wit en blauw en niet communistisch of kapitalistisch, niet rijk of arm, niet opschepperig en niet jaloers.

Maar voor we zover zijn hebben we ons door een hoeveelheid afzichtelijkheid moeten heenwerken die ons verbijsterd doen terugzien op dat jaar 1968. Kurlansky kon ons in 2004 nog hoop geven omdat hij meende dat de mensen die in 1968 in opstand kwamen een definitieve keer ten goede veroorzaakten: uiteraard omdat het Oostblok begon uiteen te vallen, maar vooral omdat toen ook de mediagestuurde democratie ontstond: niets kon meer verborgen blijven zoals de in november van 1968 gekozen president Nixon zou merken – nog zo’n gekke bandiet, zal ik maar zeggen.

Kurlansky schrijft uitvoerig over allerlei gebeurtenissen die samen 1968 zo uniek maakten, van Frankrijk dat opstond tegen het gaullisme, van Cuba en vooral van Che Guevara die een groot voorbeeld werd voor de opstandige studenten in de VS, van Duitse en Italiaanse studenten die de straat op gingen; hij geeft een roerend portret van die arme Dubcek van de Praagse Lente die de tanks niet zag aankomen.

Kurlansky is een Amerikaan en beziet de geschiedenis onwillekeurig vooral van die kant. Zo beschrijft hij vooral uitvoerig de opstand van de zwarte bevolking, de strijd om de burgerrechten, de politiek van Johnson en zijn opvolger Nixon. We krijgen een gedetailleerd verslag van het ongelooflijke optreden van van de politie van Chicago die, mede aangevuurd door burgemeester Daley, de vermeende oproerkraaiers tot in hun hotelbed met de gummiknuppel bewerkten.

Het was, kortom, een tijd van een woestheid en primitiviteit die wij ons nauwelijks meer kunnen voorstellen, hoewel we nu natuurlijk wel Trump hebben en Erdogan, Poetin en Wilders, Le Pen en Farage en Theresa May.

Nederland had destijds het Lieverdje en Robert Jasper Grootveld en de studenten sliepen nog een tijdje door, om precies te zijn een jaar, vóór de het Maagdenhuis bezetten. Dus daar hoefde Kurlansky geen aandacht aan te besteden.

Nog even dit: 1968 is in het Nederlands vertaald.

Kurlansky heeft eerder boeken geschreven over bijzondere onderwerpen, zoals de geschiedenis van het zout, van de oesters in New York en van de kabeljauw. Ook andere bijzondere dingen zoals de geschiedenis van de Basken. De geschiedenis van het papier heb ik hier nog liggen. Het kwam eind vorig jaar uit.

Ga terug in de tijd op dit weblog met als trefwoord Kurlansky.

Voorpagina hhBest