hhBest – Sinds 1996

Archive for april 6, 2017

Boekbespreking door Sante Brun

Het Smelt van Lize Spit is een debuut. Een daverend debuut, een rauwe roman uit een ogenschijnlijk idyllisch Vlaams dorp, geschreven in een Nederlands waar menigeen in het Koninkrijk der Nederlanden soms het woordenboek bij moet halen. Het is een cynisch boek, hetgeen je overigens pas beseft als je het vrijwel uit hebt en gaat inzien dat de titel en de omslag niks geheimzinnigs hebben, maar heel rechttoe rechtaan zeggen waar het op uitdraait.

Het boek bestaat uit drie ‘delen’, kunstig in elkaar gevlochten.

Daar is ten eerste het deel dat aangeduid wordt met de uren van één enkele dag, waarvan we te weten komen dat die ergens in december 2015 gezocht moet worden, de dag waarop de ik-figuur, Eva de Wolf, van haar woonplaats Brussel de tocht maakt naar haar geboortedorp Bovenmeer, waar ze al negen jaar niet meer is geweest. In de kofferbak van haar auto heeft ze een groot blok ijs, waarmee ze van plan is wraak te nemen voor wat haar negen jaar tevoren is aangedaan door de bewoners van Bovenmeer. Het blok ijs is gevroren in de koelkast van haar buurman, die zij als tegenprestatie geregeld moet pijpen – en die terloopse mededeling is van een toon die de gongslag blijkt te zijn, de opmaat voor de rest van het boek.

Het tweede deel beschrijft de zomer van het jaar waarin Eva veertien jaar is, 2002, waarin zich de belangrijkste feiten voordoen waaruit het verhaal bestaat en die de aanleiding vormden tot het eenzame verblijf van Eva in Brussel.

Het derde ‘deel’ bestaat uit losse stukken waarin allerlei gebeurtenissen beschreven worden die zich in de loop van de afgelopen dertig jaar hebben afgespeeld en die van belang zijn voor een goed begrip van de andere twee delen, tevens een belangrijke sfeerscheppende werking hebben

Eva is de dochter van een eigenaardig echtpaar. Het is een stel tussen wie weinig liefde verloren is gegaan en die allebei alcoholist zijn. Eva heeft een zusje, Tesje, dat lijdt aan een aandoening die wij vroeger ‘dwangneurose’ plachten te noemen maar tegenwoordig wordt aangeduid met een Amerikaanse term: compulsive disorder. En een broer, Jolan, die een wat onbeholpen rol speelt.

In het dorp wonen twee andere kinderen die geboren zijn in hetzelfde jaar als Eva: Laurens, de zoon van de dorpsslager en Pim, zoon van de lokale melkveehouder. Een tijdlang lijkt het of Eva, Laurens en Pim drie gezworen kameraden zijn, uit op modern vertier en spannende avonturen.

Tussen haakjes merk ik hier op dat Lize Spit wellicht Justine van De Sade heeft gelezen, en een verhaal van Roald Dahl waarin een lamsbout een rol speelt.

Hoe dan ook: als puntje bij paaltje komt, blijken Laurens en Pim helemaal niet zulke leuke vrienden.

In de zomer van 2002 bedenken ze een plan waarmee ze denken te bewerkstelligen dat andere meisjes uit hun dorp zich voor hen zullen uitkleden. Het gaat om een spel dat iets weg heeft van strippoker: de meisjes krijgen, nadat ze naar een hooizolder of een schuurtje bij de koestal van Pim’s vader zijn gelokt, een door Eva, in opdracht van Pim en Laurens, bedacht raadsel voorgelegd. Bij elk fout antwoord moeten ze een kledingstuk uittrekken – als ze de uitkomst goed raden kunnen ze tweehonderd euro verdienen.

Het plan heeft min of meer succes, totdat de hoofdprijs, het mooie paardenmeisje Elisa, die van Eva de oplossing heeft gehoord, aan de beurt is. Dit eindigt in een gruwelijke verkrachtingsscène waaruit blijkt dat Eva, als het erop aankomt, voor iedereen een gebruiksartikel is. Net als Justine van De Sade.

Waarna het, inmiddels is het dus 2015, de beurt is aan het blok ijs, dat ook in het raadsel een sleutelrol speelt.

Lize Spit heeft een geweldige hand van heel prozaïsch verhalen, alsof ze in iemands opdracht een verslag schrijft ter verklaring van wat in de laatste pagina’s van het boek gebeurt. Ze doet het helder en duidelijk en met geraffineerde manier van uitserveren van details of dat juist niet doen – dat maakt dat het boek een pageturner van jewelste is.

De achteloze, soms genadeloze vanzelfsprekendheid waarmee Eva haar eigen teloorgang beschrijft is van een zelden vertoonde kwaliteit. Het oog dat Lize heeft voor minieme details waarmee ze de tekst lardeert, die vaak nergens op slaan maar het verhaal ook niet onderbreken maar juist versterken, maakt van haar een spectaculaire debutant.

Eva is een aardig, maar ook eigenaardig meisje in een cynische omgeving. Ze maakt zich over niemand, en al helemaal niet over zichzelf, enige illusie, net zo min als over haar toekomstperspectief. Ook dat laatste wordt pas in de laatste pagina’s verklaard. Wel toont ze eindeloze compassie met haar zusje Tesje, in wiens dwangwereld ze als vanzelfsprekend meedraait.

Een prachtige uitgave van de eigenzinnige uitgeverij DasMag, ooit gestart als literair tijdschrift. Het is te hopen dat het niet blijft bij een debuut. Zo niet, dan zullen we nog veel van Lize Spit horen, die met haar warrige haar, meewarige ogen en haar tache de beauté in het boek staat afgebeeld als een wel heel jong kind. Al is ze inmiddels tegen de dertig.

Voorpagina hhBest

Peter Stiekema

Er is hoop voor de Nederlandse ouderen. Nu de staat weigert de opvang van bejaarden te verbeteren en de verkiezingsbeloften van voor 15 maart (twee miljard extra voor verzorgingstehuizen) al weer vergeten zijn, zal in de stad Groningen een locatie worden gebouwd waar zieke en thuisloze ouderen opgevangen kunnen worden. Met de beslissing tot de bouw trotseert het college van B en W het standpunt van demissionair staatssecretaris Dijkhoff (VVD), die gemeenten in Nederland wil verbieden om dergelijke ouderen fatsoenlijke huisvesting en een dagelijks bad (of douche) te bieden. Read the rest of this entry »