hhBest – Sinds 1996

(Dit artikel, dat ik schreef in 1985, is enigszins aangepast)
De journalist Joop Bartman schreef voor het vaktijdschrift voor communicatie en journalistiek De Journalist (1985/15) een artikel over de soepele transformatie van het illegale blad De Stem tot opvolger van het Dagblad van Noord-Brabant in Breda. Deze regionale krant was tijdens Wereldoorlog II doorverschenen en deswege in 1944, na de bevrijding van het zuiden, een verschijningsverbod opgelegd. De krant heet nu BN-DeStem en maakt deel uit van De Persgroep Nederland.

Bartman, inmiddels wijlen, was van mening dat de nagedachtenis aan de oprichter van De Stem tot dusver ten onrechte is verwaarloosd. Die oprichter is, weet hij, de Vlaardingse hoofdagent van politie F. J. K. van Bilsen. Deze Van Bilsen zou op 20 januari 1944 ‘als gevolg van een misverstand’ door de illegaliteit zijn doodgeschoten.
Ik denk dat men er verstandig aan doet, nog even te wachten met een eervolle herdenking van F. J. K. van Bilsen en eerst een nader onderzoek naar de handel en wandel van deze figuur zou moeten instellen.

In 1980 heb ik de heruitgave bezorgd van een boek over de evacuatie van Breda in mei 1940 (Oorlogsstorm over Brabant van Henri t’Sas, eerste druk Paul Brand N.V., Hilversum, 1941, heruitgegeven door Bura Boeken, Eindhoven, onder de titel De vlucht uit Brabant, ISBN 90 6404 004 4). Bij die gelegenheid heb ik een aantal mensen geïnterviewd, die het drama – meer dan 50.000 inwoners van Breda en omgeving in paniek op de vlucht – van nabij hebben meegemaakt.

Een van die zegslieden was de toen zeventigjarige W. P. van den Enden, bij de Duitse inval politieagent in de gemeente Ginneken en Bavel.

Van den Enden <- vertelde onder meer dat zijn commandant, F. J. K. van Bilsen, een van de eersten was die er vandoor ging. Hij had zich daarvoor meester gemaakt van de auto die de gemeente voor de politie bij een plaatselijk garagebedrijf ‘onder contract’ had. Onderstaande gegevens zijn ontleend aan dit gesprek.

Pas in de tweede helft van september ’40 dook Van Bilsen weer in Ginneken op, zonder de dienstauto. Hij had die in Frankrijk verkocht. Citaat: De hooghartige manier waarop hij zich trachtte te verontschuldigen was voor de Ginnekense burgemeester, jhr. mr. Th. Serraris, de druppel die de emmer deed overlopen. Hij werd op staande voet ontslagen.

Van den Enden verklaarde vervolgens dat Van Bilsen zijn heil zou hebben gezocht bij de NSB. De Ginnekense politie zag ‘natuurlijk onmiddellijk het gevaar van wraakoefening’. Een politieagent, lid van het korps, is toen in de NSB geïnfiltreerd ‘om Van Bilsen in de gaten te houden’. Deze man, ene Wim van Berkel, is na de oorlog als infiltrant erkend en van elke blaam gezuiverd.

Van den Enden meende te weten dat Van Bilsen door het verzet in Limburg is geliquideerd. Een misverstand? Of was Van Bilsen een van die raadselachtige figuren die cameleontisch gedrag combineerden met een sterke bedrevenheid in het uitwissen van sporen? ’s Mans voorgeschiedenis maakt hem in elk geval tot een merkwaardige oprichter van een illegaal blad.

Het eerste nummer van De Stem ‘bulletin-uitgave’, 4 november 1944. Gedrukt op wat wij toen ‘vetvrij papier’  noemden. De leden van de ‘Commissie van Toezicht’ zijn van onverdachte huize. L. Albering maakte deel uit van het zogenaamde Militair Gezag, dat toen optrad namens de regering en werd later kamerlid voor de KVP. (Bron facsimile BN-De Stem)

Download het artikel van Joop Bartman over De Stem/Dagblad De Stem (pdf, twee delen, gezipt).

Lees ook: Een omstreden Brabantse hoofdredacteur – Voorpagina hhBest

3 Reacties op “De oprichter van het illegale blad De Stem”