hhBest – Sinds 1996

Een van de heetste hangijzers van 2016, de dringende wens, vooral vanuit het zuiden, softdrugs, met name de hennepteelt te legaliseren, heeft zich moeiteloos over de drempel naar 2017 heen getild. Vergeet het maar. Definitief. De hypocrisie van het achterdeur-beleid (stiekem langs achter de coffeeshop in, legaal aan de voorkant eruit) heeft een tegenhanger met een keihard waarheidsgehalte: de professionalisering plus de internationalisering van de drugscriminaliteit. Wiet gaat slechts voor luttele procenten naar de shops, de rest – tegen aanzienlijk meer winst – naar het buitenland. Daarbij komt de verstrengeling van onder- en bovenwereld; die heeft in de loop van decennia sluipenderwijs ongekende vormen aangenomen.
Een en ander valt te lezen in een boek, gebaseerd op wetenschappelijk en journalistiek onderzoek, getiteld De achterkant van Nederland, geschreven door hoogleraar bestuurskunde (Universiteit Tilburg) Pieter Tops en dagbladjournalist Jan Tromp. Een opzienbarend boek, niet in het minst voor Brabant waar de drugscriminaliteit zich tot in de haarvaten van – een deel van – de bevolking heeft genesteld.

Het omslagontwerp van Nico Richter toont de skyline van Tilburg, ‘ondergronds’ gestileerd tot ’n soort wapenarsenaal. Het boek bevat dan ook heel wat gesprekken en analyses die met de Midden-Brabantse stad te maken hebben. Maar het blijft ‘De achterkant van Nederland’ heten en terecht, want de ondermijning van de rechtsstaat waarover het in feite gaat is een nationaal probleem, zo bleek ook weer dezer dagen bij een inval in het clubhuis van de motorclub No Surrender in Emmen. Getuige evenzeer hoofdstuk 4: ‘De burgemeester van Rotterdam aanvaardt geen ondermijning’.

Ongelijkheid

Ondermijning van het gezag zit ‘de Brabander’ in de genen, zo vinden de schrijvers bevestigd door cultuurhistoricus Gerard Rooijakkers. Wellicht is dat terug te voeren tot de generaliteitsperiode, die – tot 1796 – globaal anderhalve eeuw duurde en waarin het katholieke gewest in een koloniale verhouding stond tot het protestantse Hollandse regime. Maar het begrip ‘Brabander’ is vooral sinds Wereldoorlog 2 door binnenlandse migratie

Jan Tromp

betrekkelijk. Sterker spelen waarschijnlijk de gevoelens die de ongelijkheid in sociaal-economisch opzicht met zich meebrengt. Dit wordt allemaal glashelder door de beschrijvingen van het Tilburgse stadsdeel Broekhoven en de daarin gelegen Vogeltjeswijk. waar sinds jaar en dag ‘eigen normen en waarden’ bepalend zijn, leefregels die drastisch afwijken van die van de overheid, de ‘brave burgerij’ en de welgestelden. Daarnaast ondervindt men de gevolgen van het mislukte woonwagenbeleid in de jaren zestig van de vorige eeuw. De hedendaagse kampen zijn niet meer en niet minder dan ‘een staat in de staat’.

De overheid, het regionaal bestuur en justitie hebben tot nu toe, zogenaamde ‘korte klappen’ daargelaten, het nakijken als het gaat over illegale praktijken: de productie van, en de handel in soft- en harddrugs, waarbij patsers in opzichtige auto’s de dienst uitmaken, zelf op hun manier ‘de orde handhaven’ in de buurten en minima een welkome aanvulling op hun inkomen verwerven met een ‘voor hen keurig ingerichte’ plantage met klandestien afgetapte stroom op zolder. Voor het afval van de gifpillen is er het buitengebied, waar de grondeigenaar voor het opruimen opdraait. ‘En Den Haag slaapt’, zei co-auteur Jan Tromp in het radioprogramma Met het oog op morgen. Misschien worden ze daar wakker na de publicaties van krenten uit de pap, zoals het verhaal van de burgemeester van Gilze Rijen wiens telefoontje oplicht als hij zijn nachtlampje uitknipt: ‘Welterusten!’

Royale burgers

Ja, burgemeesters worden bedreigd, hebben aanleiding hun wethouders ‘met verkeerde vrienden’ omzichtig te benaderen, worden geconfronteerd met maatschappelijk royaal uitpakkende ingezetenen bij het overeind houden van belangrijke, noodgedwongen private initiatieven. Daar waar de plaatselijke overheid het voortaan financieel laat afweten. Het staat allemaal in dat boek, in de kleurrijke bewoordingen van de starreporter, zodat het leest als een trein. Soms lijken de schrijvers wel eens wat kort door de bocht te gaan zoals met de summiere vermelding van de ‘vanuit de raad bedreigde’ burgemeester van Laarbeek, die uiteindelijk zelf

Pieter Tops

moest opstappen. Dit verhaal kent vele kanten, zodat de keuze was: weglaten of nuanceren. Dit geldt in nog sterkere mate voor het interview met ex-burgemeester van Helmond, Fons Jacobs. Teveel van één kant. Geen wederhoor. Wilde die inmiddels weggepromoveerde hoofdofficier van justitie, die volstond met tegen het ED te zeggen dat hij ‘de bedreigers bij hun kippennek zou vatten’ nu nog steeds niet meer kwijt? Ik denk inderdaad niet. Niet alleen bestuurders rijden soms scheve schaatsen. Overigens zeggen gesprekspartners regelmatig dar ze worden dwarsgezeten door de privacywetgeving.

Krachttermen zijn vaak een uiting van machteloosheid. Opmerkelijk is de taalverruwing bij een mevrouw bij het Bredase OM, die wèl uitvoerig in het boek aan het woord komt. Als het gaat over het ‘veilig stellen’ van geld, zegt ze: ‘Da’s extreem makkelijk. Je graaft ergens een gat, flikkert een zak met geld erin en klaar is Klara.’  Je zou bijna denken, ‘wie met pek omgaat’ … Het schrijft wel lekker weg en zo krijg je ook koppen in de krant als ‘Brabander heeft schijt aan regels’. We moeten er maar aan wennen.

Dat ‘pek’ komt gelukkig ook aan het woord en het ‘gedachtegoed’ komt er prima in tot uiting. De Tilburgse topcrimineel (‘Ik kom nooit in dat kut-Amsterdam’) laat het onomwonden weten: als ik de kans zou krijgen, zou ik liever een gewone onderneming starten. Maar het is inderdaad zo in Tilburg, dat je de baan in een kapsalon kunt vergeten als je, goed opgeleid, in sollicitatiegesprek bent en moet meedelen dat je uit de Vogeltjesbuurt komt.  De topcrimineel zegt uit de grond van zijn hart dat hij zijn goed lerende kinderen straks het liefst in een goeie bovengrondse positie ziet.

Meer dan een halve eeuw emancipatorisch bedoelde bestuursmanoeuvres hebben nog niets opgeleverd.

Voorpagina hhBest

DE ACHTERKANT VAN NEDERLAND

Uitgave: Balans. ISBN 978 94 6003 139 7

Blendle € 0,25 Vogeltjesbuurt ‘is niet in handen van de drugsmaffia’ https://t.co/osthONN57R

— hhBest (@ecluse) 18 januari 2017