hhBest – Sinds 1996

Boekbespreking door Sante Brun

et is alsof John de Mol de casting heeft gedaan voor een realityshow zoals Utopia: stuk voor stuk zijn ze onsympathiek, of ordinair, of stiekem, of alcoholist of machtsbelust of gewoon enorm onvolwassen en kinderachtig. Terwijl je, voor het experiment waar het nieuwste boek van Thomas Coraghessan Boyle, The Terranauts over gaat, zou verwachten dat ze zouden worden uitgezocht op volwassenheid, stabiliteit, nuchterheid, kalmte – zoals gebeurt met politiemensen, beveiligers, lijfwachten en, inderdaad, astronauten.

Het experiment met Ecosphere II is door een miljardair bedacht en gefinancierd. Het moet honderd jaar gaan duren; het is opgedeeld in vijftig episodes van ieder twee jaar.

Iedere twee jaar komen er acht nieuwe bewoners in de glazen koepel – een glazen bol met een grondoppervlak van 130 meter doorsnee – allemaal voorzien van een eigen discipline. Er is een land- en tuinbouwdeskundige die zorgt voor de groente en de veestapel, een arts, een viskweker tevens PR-man, een technicus voor de installaties van de koepel, een natuurbeheerder.

Je denkt aanvankelijk dat het gaat om experimenten die nodig zijn om er achter te komen hoe je mensen die je naar Mars wilt sturen daar kunt laten overleven. Een gesloten systeem met voldoende zuurstof is daarvoor essentieel. De planten in de koepel moeten die zuurstof leveren in een soort gesloten proces, waarin alles eindeloos wordt gerecycled: niks erin, niks eruit.

Misschien, denk je, is het ook een experiment om te bezien of het mogelijk is met uitsluitend zonne-energie als warmte- en energiebron te overleven, zonder ooit nog buiten te komen – bijvoorbeeld wanneer de aarde dusdanig is misbruikt en verkracht door de mensheid dat het oppervlak alleen nog bestaat uit onvruchtbare woestijnen.

Maar Ecosphere II is op dat punt juist het omgekeerde: onder de grond zit een enorme stroomverslindende machinerie voor de airconditioning, voor het volhouden van de golfslag in de ‘oceaan’, waarin een stuk koraalrif overeind gehouden moet worden en dergelijke. Een deel daarvan is noodzakelijk omdat de Ecosphere II is gebouwd op een hoogst ongelukkige plek: een woestijn in Arizona waar het in de zomer gemakkelijk 40 of 45 graden wordt – in de glazen koepel zou het al snel onleefbaar worden, zoals blijkt als vlak buiten de koepel een dronken vrachtwagenchauffeur een stroompaal ondersteboven rijdt waardoor de stroom in de koepel uitvalt en ternauwernood kan worden voorkomen dat het experiment gestopt had moeten worden om de levens van de bewoners te redden.

Voor de financiering van het experiment is er, buiten het geld van de miljardair, ook een winkel voor merchandising op het terrein, komen er schoolklassen en andere groepen op bezoek en juist om zoveel mogelijk betalende bezoekers te trekken zijn enkele ‘bewoners’ uitgezocht op een hoge mate van autisme, kinderachtigheid, eigendunk en een verleden als losbol. Niet allemaal, natuurlijk, en dat maakt het nog spannender. Waardoor de ene intrige zich vermengt met de volgende, waarin Mission Control als Big Brother uit 1984 elk detail beheerst en bepaalt, waarbij op een stalinistische manier spionnen worden ingezet.

En bijna surrealistische dingen worden gedaan. Zo worden de Amerikaanse traditionele feestdagen uitbundig gevierd, wordt er massa’s bananenwijn gemaakt en arak uit bananen gedestilleerd, gaan de inwoners gewoon verder met hun relaties die ze buiten de koepel hebben en moeten ze toneelstukken instuderen, zoals De Kale Sopraan van Ionesco of Huis Clos van Sartre, gewoon, omdat de miljardair, tevens (zelfbenoemde) God de Schepper zelf en leider van Mission Control dat nu eenmaal leuk vindt.

Ook worden er gewichtige conferenties, uiteraard buiten de koepel georganiseerd om het wetenschappelijk peil van het experiment te benadrukken.

Buiten Utopia en 1984 vertoont het boek ook trekjes van The Circle van Dave Eggers. En is duidelijk geënt op de mislukte experimenten met Biosphere uit de jaren tachtig.

In de laatste honderd pagina’s zien we eerst langzaam, dan sneller en sneller een geweldige ommekeer, als het ware gaat het zachte gekabbel over in onweer en aardbeving. Twee van de bewoners van de koepel, Dawn Chapman en Ramsay Roothoorp, krijgen een relatie. Niet zo moeilijk, want Ramsay – Vodge, alle bewoners hebben een bijnaam – is een rokkenjager van jewelste met een geheel eigen agenda. De twee zijn, samen met Linda Ryu (die tot haar spijt net niet de E2-groep heeft gehaald en daar zeer rancuneus van is geworden) de feitelijke hoofdpersonen aan wie om en om een hoofdstuk is gewijd.

Dawn (roepnaam E.) raakt zwanger en daardoor dreigt het experiment te moeten worden afgebroken. Tot de miljardair ineens een geweldige mogelijkheid ziet tot nog meer publiciteit en geld.

Pas in de laatste pagina’s wordt ineens iets heel erg duidelijk.

De bewoners verlaten na twee jaar opgelucht de koepel, slaan direct aan het zuipen, cola drinken, hamburgers, kreeft en pizza eten – het blijken eigenlijk helemaal geen mensen die begaan zijn met het lot van de wereld en daarom bereid zijn geweest door middel van het tweejarig verblijf in Ecosphere II daar een serieuze oplossing voor te vinden. Roem en eer blijken de doelen te zijn geweest. Met je kop voorop Newsweek! En dan snel de kroeg in.

Van de acht is er maar één die wat dat betreft voldoet aan het idealistische beeld dat je het hele boek door is voorgeschoteld. Eigenlijk twee – maar lees daarvoor het boek.

Boyle heft ons dan al heel lang aan het lijntje gehouden – maar als we goed hadden gekeken zouden we de conclusie al lang hebben kunnen trekken over de aard van de ernst of liever: gebrek daaraan waarmee de bewoners meedoen, je kunt de vileine en messcherpe ontleding van de verschillende karakters bepaald niet over het hoofd zien – en trouwens ook over de financierende miljardair, wiens invloed inderdaad sterker blijkt dan goed is voor het experiment en doet denken aan de overspannen ideeën van, inderdaad, John de Mol over reality-tv. Kijk voor de grap eens naar Utopia op SBS6 en je ziet de Terranauts life aan de slag.

Dan zie je als het ware een voortzetting van de feestvieringen – Kerstmis, Pasen, Onafhankelijkheidsdag, Thanksgiving – in de koepel en wat voor culinaire hoogstandjes daarvoor uit de dierenkooien, stallen en tuinen van de E2 worden getoverd, over de ruzies over verkleedpartijen met Halloween, over de ruzies over alles, over het geloer van de mannen op de vrouwen, over de gesmiespelde onderonsjes – uiteindelijk blijkt daar weer eens uit dat Boyle, die al een indrukwekkende reeks romans aangaande de teloorgang van het aardse milieu op zijn naam heeft staan, hiermee nog een stap verder is gegaan: het komt nooit meer goed met het zootje ongeregeld dat de mensheid is.

En dan moet ik ook denken aan een ouder boek van Boyle, Drop City uit 2003, dat de reis van een Californische hippie-commune naar Alaska beschrijft. In mijn stukje over dat boek https://santelogie.wordpress.com/2010/07/26/t-c-boyle-een-van-de-beste-in-de-vs/k vatte ik kort samen: ‘de vrouwen worden geacht te koken en te poetsen en tijdig met de benen wijd te gaan liggen, de mannen bewaken de ideologie en de marihuana.’ En ze kregen het ook heel koud in Alaska.

Destijds dacht je: nooit in een commune, bij de Terranauts denk je: je zult toch met zo’n stelletje idioten op Mars terechtkomen – zonder nog ooit te kunnen ontsnappen.

Voor dat laatste hoef je niet bang te zijn: als de vitamine D op is, sterven ze toch uit.

Voorpagina hhBest