hhBest – Sinds 1996

Boekbespreking door Sante Brun

n Italië verschijnen geregeld nieuwe edities van eeuwige bestsellers. Zo heb ik voor me liggen een editie van I Promessi Sposi (De Verloofden) van Alessandro Manzoni. Het boek, geschreven in 1842, had een enorme invloed op de Italiaanse taal en op de geschiedenis van het land in het algemeen en eigenlijk ook op de literatuur. Nog altijd leest bijna elke Italiaanse middelbare-scholier dit boek en de editie die voor me ligt is dan ook een herdruk voor schoolgebruik – met als interessantste toevoeging de tekst van een lezing die Italo Calvino hield voor het Manzoniaans Genootschap van de Universiteit van Nijmegen in oktober 1973.

Bekender, in ieder geval moderner, is natuurlijk het werk van Alberto Moravia. De lijst met romans, korte verhalen en reisverslagen van deze schrijver is lang, heel lang en waarom uitgerekend de roman Agostino uit 1945 dezer dagen in een nieuwe uitvoering het licht zag bij uitgerverij Bompiani, heb ik niet kunnen achterhalen. Het is in ieder geval een zeer korte roman, eerder een novelle, of een lang uitgevallen kort verhaal van 120 pagina’s, die enkele beslissende dagen uit het leven van de dan dertienjarige Agostino beschrijft.

Als gebruikelijk is dit boek ook voorzien van een lange inleiding en enkele naschriften, de interessantste ditmaal van Carlo Emilio Gadda, de schrijver van de beroemde politieroman Quer pasticcaccio brutto in Via Merulana, helaas grotendeels geschreven in bijna onleesbaar Romeins dialect – ik heb het al jaren staan en kom er maar niet doorheen.

Ik kan vaak nauwelijks bevroeden wat de uitgeverijen bedoelen met dit soort toevoegingen die vaak neerkomen op ‘wat heeft de schrijver precies willen zeggen’, Want ik denk: dat maak ik zelf wel uit.

Welnu.

Agostino, dertienjarige gymnasiast, is met zijn moeder, niet onbemiddelde weduwe, op vakantie in de badplaats Viareggio. Elke dag gaan ze naar het strand, liggen in de zon, maken korte tochtjes op zee op een vlot. Op een dag duikt er een fraaie, zeer gebruinde jongeman op die werk gaat maken van Agostino’s moeder, die daar ook wel wat in ziet. Agostino, die duidelijk oog heeft voor de lichamelijke schoonheid van zijn moeder, ziet het met lede ogen, zeg maar rustig: jaloezie aan.

Naarmate de ‘relatie’ vaste vormen aanneemt kan Agostino er steeds minder goed tegen en op een gegeven moment verlaat hij het strand. Hij komt een andere, iets oudere jongen tegen, die hem meetroont naar een stiller deel van het strand, waar een groepje vrienden van de jongen bijeen is; middelpunt van het stel is een oudere man, die duidelijk pedofiele trekjes heeft. Hier schetst Moravia een duidelijk beeld van het ‘standsverschil’ tussen Agostino en de groep jongens, die niet op school zitten, gezellig met elkaar rooftochten organiseren in de omgeving, roken en drinken. En Agostino pesten met zijn grote huis en zijn boeken.

Op nogal ruwe wijze wordt Agostino ingewijd in de erotisch getinte ‘samenleving’ van de jongens met de oudere man en dat betekent voor hem een omslag in zijn denken. Terwijl de jongens hem uitjouwen omdat hij een rijkelijskind is, ontstaat bij Agostino een duidelijke jaloezie tegen de vriend van zijn moeder – een jaloezie van een jongeman die zijn geliefde uit zijn leven ziet verdwijnen. Om uit deze voor hem als een impasse schijnende situatie te komen besluit hij om, samen met een van de kennelijk ervaren jongens naar de hoeren te gaan. De jongen ziet kans op hem zijn geld te ontfutselen, zelf een prostituee te bezoeken en Agostino weg laten sturen omdat hij nog maar een kind is in een korte broek.

Hij gaat terneergeslagen naar huis, waar hij er zich bij zijn moeder om beklaagt dat zij hem als een kind behandelt. Ze belooft hem voortaan als een man te behandelen, maar dat is natuurlijk een smoesje.

Agostoni ziet opeens dat zijn moeder dezelfde soort doorzichtige peignoir aan heeft als een van de prostituees van wie hij in het bordeel een glimp opving.

Moravia is een schrijver van formaat. Hij ziet kans dit verhaal – over het kind dat, vermoedelijk (eigenlijk wel zeker) daartoe aangezet door wat er die dagen in Viareggio met hem en rond hem gebeurt plotseling een door puberproblemen geteisterde adolescent wordt. Menig schrijver zou dit zien als de inleiding tot een roman, maar Moravia stopt er hier mee: de lezer weet zelf verder wel hoe dat gaat aflopen.

En dat alles in prachtig Italiaans waar geen onvertogen woord in voorkomt – waarmee Moravia toch, in vergelijking met moderne Italiaanse literatuur, licht ouderwets overkomt.

Je zou ook kunnen zeggen: wat een verademing.

Voorpagina hhBest

Een reactie op “Van kind tot puber in 120 pagina’s”