hhBest – Sinds 1996

eze tas op wieltjes staat aan de ingang Lange Brugstraat van winkelgalerij ‘t Sas in de binnenstad van Breda. Hier was meer dan een eeuw een bakkerij met (uiteraard) winkel gevestigd die omstreeks 1880 eigendom werd van mijn oom François t’ Sas (mijn grootvader Guillaume Antoine, naar wie ik ben genoemd, kwam uit Brussel en gaf zijn talrijke kinderen uit drie huwelijken Franse voornamen). Frans, was een halfbroer van mijn vader en ze verschilden bijkans een generatie. Toen ik hem voor het eerst zag, op z’n platvoeten, was hij al in ruste en woonde in een deftig huis aan de De Roy van Zuydewijnlaan. Hij was getrouwd met een protestantse vrouw in een tijd dat men nog zei: ’twee geloven op één kussen, daar slaapt de duivel tussen’.  Het belette mijn vader niet, bij zijn begrafenis demonstratief een groot kruis te slaan.

Frans was aan de Lange Brugstraat als bakkersknecht begonnen bij een baas die geen kinderen had. Zodoende. Hij was een harde werker. Zijn bedrijfje groeide en bloeide tot het een heuse broodfabriek werd. De winkel met daarachter de fabriek liep door tot aan de Torenstraat. In mijn jeugd zag je overal in de stad de bakkerskarren waar met  grote letters F. t’ Sas op stond.

In de tweede helft van de vorige eeuw (Frans was toen allang opgevolgd door respectievelijk zijn zoon en kleinzoon) is de fabriek verkocht aan de concurrent, wiens naam mij nu even niet te binnen schiet. Het complex – immers van Lange Brugstraat tot Torenstraat – was buitengewoon geschikt om er een winkelpassage met in het midden een pleintje in de openlucht van te maken. De galerij werd in 2003 geopend. Het heeft zelfs nog een derde toegang gekregen, namelijk aan de Havermarkt.

Nadenkend over de naam voor de (luxe) winkelgalerij met drink en eetgelegenheden inclusief terrasjes, kozen de initiatiefnemers voor ‘t Sas, met de apostrophe (‘komma’) vóór de t. Heel begrijpelijk, want ofschoon de naam met die komma achter de t hoort (mijn grootvader schreef daarover zelfs in bestraffende taal een brief naar een zoon in Nederlandsch Oost Indië) wist ‘heel Breda’ niet beter en sprak ‘m dus als ‘t Sas uit. Toen ik in 1957 trouwde, moest mijn vader Henri – vermakelijk incident – de ambtenaar van de Burgerlijke Stand tijdens de ceremonie wat dat betreft tot de orde roepen.

Heel wat Sassen zijn intussen ‘verkeerd’ in de bevolkingsregisters terecht gekomen, zodat ik vaak de vraag ‘is dat familie’, ongeacht de plaats van die komma, met ja kan beantwoorden. Weinigen die er zich nog druk over maken, het minst een volle neef in Limburg die de kwestie onlangs afdeed met: ‘ik ben niet zo’n kommaneuker.’

2 Reacties op “Geen kommageneuk meer”