hhBest – Sinds 1996

 De Mortelen, tussen Best en Boxtel, is een gebied dat op het nippertje aan herinrichting ontsnapte.

ot 2 april is in CultuurSpoor Best, tijdens de openingstijden van de bibliotheek, een tentoonstelling te zien, over de herinrichting van het Nederlandse landschap in de periode 1940-1965. Daarbij komt het Bestse buitengebied De Scheeken ook in beeld.

‘De wederopbouw in de periode 1940-1965 is een belangrijke ontwikkeling in de Nederlandse geschiedenis. Het was een periode van herstel van oorlogsschade en van schaarste, maar ook van optimisme en vernieuwing. Dit geldt niet alleen voor architectuur en stedenbouw uit deze periode, maar zeker ook voor de vele ruilverkavelingen en de ontginning van nieuw land. Onder minister Mansholts motto ‘Nooit meer honger!’ zijn grote delen van Nederland letterlijk op de schop gegaan.’  Dit is de benadering van de gang van zaken door de makers van de expositie Herstel, Groei en Vernieuwing, de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.

De reizende expositie laat in kaartbewerkingen, bijna honderd foto’s en een  tijdlijn zien wat de herinrichting betekend heeft voor het Nederlandse cultuurlandschap. De acht landelijke gebieden die door de Rijksoverheid zijn geselecteerd in het kader van de Visie Erfgoed en Ruimte, zijn hierbij als voorbeelden gebruikt.

De Scheeken onder Best is een van deze geselecteerde gebieden. Tussen 1938 en 1959 vond er een ruilverkaveling plaats. Het was een van de eerste ruilverkavelingsgebieden waarvoor een integraal ‘landschapsplan’ werd ontwikkeld, waarin – naast kavelruil – ook landschappelijke, recreatieve en ecologische doelen een plek kregen. Die aanpak zou model staan voor de ruilverkavelingwet van 1954. Door die aanpak is het historische, kleinschalige landschap met zijn verkamerde en besloten structuur- waarom De Scheeken ook toen vermaard was – op een quasi-organische manier behouden en versterkt, zo zegt een persbericht.

De Mortelen en De Scheeken vormen samen het hart van Nationaal Landschap Het Groene Woud en zijn het grootste landschapsreservaat van Noord-Brabant. Het gebied is authentiek kleinschalig. In het geval van de Mortelen deed men…(gelukkig) niets!

De visie van de ministeriële dienst (OKW) zoals in de tentoonstelling tot uitdrukking gebracht, is dus niet kritisch. Eerder het tegendeel: mooi opgepoetst. Wat de ruilverkavelingen hebben gedaan met de buitengebieden van Best en  Oirschot (in de regel afbraak) is  buiten beeld gebleven. Zie daarvoor bij gelegenheid de fotocollectie van de Bestse fotograaf Noud Aartsen. Nauwelijks tien jaar geleden speelde een particulier het klaar, in het buitengebied enkele tientallen knotwilgen te rooien, zonder dat er een (bestuurs)haan naar kraaide.