hhBest – Sinds 1996

Boekbespreking door Sante Brun

Hebben jullie ooit gehoord van de koninkrijken Etrurië, Sabaudia, Alt Clud, Tolosa, Aragon, Litva, Borussia (behalve als voetbalclub), Rosenau, Tsernagora, Rusyn, Eire? Toegegeven, meerdere staten waren niet eens koninkrijken (met een koning, dus, maar bijvoorbeeld hertogdommen) en jullie hadden wel heel erg moeten opletten om het bestaan van Rusyn op te merken, want dat heeft precies één dag bestaan. Maar ook alle andere – en nog veel meer – hebben deze koninkrijken met elkaar gemeen, dat ze als staatsvorm niet meer bestaan.

Het land is er natuurlijk nog wel, en de mensen ook, en de diverse koninkrijken die er waren hebben vaak langer dan één dag bestaan, tussen de jaren 418 en 1991: Tsernagora bestond acht jaar, Etrurië dertien jaar en Rosenau 92 jaar.

Bij de koninkrijken waar het hier om gaat waren er ook een paar waarvan de naam jullie wel bekend zal voorkomen. Het langst bestaande daarbij was Bourgondië, dat 1384 jaar bestond toen het werd weggevaagd door de Franse Revolutie.

Europees

Het waren allemaal Europese zelfstandige staten die terwijl ze bestonden zo vast leken als een huis, maar nu grotendeels zelfs compleet vergeten zijn.

En dat zal ook het lot zijn, vroeg of laat, van nu bestaande staten – het Koninkrijk der Nederlanden bestaat dit jaar 200 jaar, en maar weinig Nederlanders staan er bij stil dat dat geen voor de eeuwigheid vastgelegd bestaan is. Wie weet of het rijk ooit opgaat in een grote Verenigde Staten van Europa. Aan de andere kant kunnen veel Nederlanders zich prima voorstellen dat die gezellige Vlamingen ooit hun eigen koninkrijk opheffen en zich bij Nederland aansluiten en de laatste jaren is gebleken dat de Belgen daar weliswaar anders over denken, maar ook het voortbestaan van hun staat niet vanzelfsprekend vinden.

Dat is een lange inleiding om te komen tot het boek waar ik het hier over wil hebben: Vanished Kingdoms, het in 2011 verschenen boek van de Britse historicus Norman Davies. Ik kom er natuurlijk wat laat mee aan, maar dat is een gevolg van het feit dat ik het boek pas aantrof in de ramsj bij boekhandelRoelants in Nijmegen, en het bijna een jaar liet liggen voor ik er aan begon.

Niks Nederland

Het is een paperback van achthonderd pagina’s, gedrukt in een verdomd klein lettertje en ik heb mede daardoor over de lezing verscheidene weken gedaan. Davies kan trouwens nog beter: hij schreef recentelijk een boek getiteld The Isles– over de Britse eilanden, uiteraard – van 1300 pagina’s. En Davies deed nog maar een greep: Nederland wordt zelfs helemaal niet genoemd, ook niet als een door Napoleon geschapen koninkrijk, in tegenstelling tot bijvoorbeeld Etrurië, waar ook een familielid van Napoleon koning was – het is uiteraard een streek in Italië, met als hoofdstad Florence.

In het begin heb ik zelfs enkele malen de neiging gehad het weg het boek weg te leggen. Sommige van de vijftien hoofdstukken, steeds over een ander ‘verdwenen koninkrijk’ kunnen niet anders dan in hun opsommingen de lezer saai overkomen. Dat komt mede doordat Davies niet heeft gekozen voor een populaire toon die de meest saillante details belicht en de saaie weglaat, maar gewetensvol uitpluist hoe het komt dat een koninkrijk – een staat – ontstaat en ook weer verdwijnt.

Zo is het essentieel te weten hoe Bourgondië zo lang overeind bleef doordat de vele hertogen, koningen, vorsten en dergelijke door hun huwelijkspolitiek steeds weer land bijwonnen of afstieten, al naar gelang der handigheid waarmee ze te werk gingen als het ging om het sluiten van verdragen tussen vorstenhuizen.

Een ander voorbeeld zijn de heersers over de talloze Duitse vorstendommen enerzijds, met name die van Saksen-Coburg-Gotha en het Britse en Belgische koningshuis anderzijds. Prinses Diana heeft zich ooit laten ontvallen dat het haar speet ‘ingetrouwd te zijn in een Duitse familie’. En die familie had nog wel met name na de Eerste Wereldoorlog, haar best gedaan door naamsverandering zich te ontdoen van hun Duitse afkomst. Een zoon van koningin Victoria erfde daarvóór al het hertogdom in Duitsland en diende zelfs in de SS, maar dan zijn we alweer een oorlog verder, en was de betrokkene niet meer welkom in Engeland.

Op zich zijn veel van de verhalen buitengewoon interessant in de steeds weer andere manier waarop een koninkrijk ophoudt te bestaan. Het boek eindigt bijvoorbeeld met het relaas van Estland, dat als zelfstandige staat, lid van NAVO en EU, uit de Sovjet-Unie tevoorschijn kwam, toen dat rijk van MichailGorbatsjov in het niet verdween en plaats maakte voor het tsarenrijk vanVladimir Putin. Estland heeft in de afgelopen honderdvijftig jaar zelfs meerdere staatsvormen gekend, net als trouwens Duitsland en Italië.

Borussia=Pruisen

Wat mij vooral boeide aan het boek is dit: wij leren op school terecht de Vaderlandsche Geschiedenis en de wereldgeschiedenis in de zin van: Duitsland bezet Nederland en de Canadezen jagen die Duitsers er weer uit. Davies boek geeft een fantastisch overzicht van de geschiedenis van allerlei andere volkeren, gelegenheidscombinaties of niet, in de laatste vijftien-, zestienhonderd jaar met alle details of het een vaderlandse geschiedenis betreft.

Mij heeft het boek een brede kijk op Europa verschaft en met name ook inzicht in de huidige verhoudingen en wijzen van denken van allerlei landen en volkeren die deelnemen aan de EU – dat is een aanzienlijk minder hecht bolwerk dan menigeen denkt, heb ik van Norman Davies geleerd.

En wat zijn  de details van de landen die ik in het begin noemde? Ik geef een paar tips: Borussia was gewoon Pruisen en Tsernagora is tegenwoordig het Zuid-Slavische roversstaatje Montenegro.

Een reactie op “Koninkrijkjes bij de vleet…ooit”