hhBest – Sinds 1996

Na de bevrijding: ‘Het boek is beter’

Een geschiedenisboek is waardevol als het je iets vertelt wat je nog niet weet. Zo’n boek is Na de bevrijding van Ad van Liempt. Het gaat over Nederland na Wereldoorlog 2, nog voordat de eigenlijke wederopbouw op gang kwam. Het heeft dan ook als ondertitel: ‘De loodzware jaren 1945-1950’. Laat ik het maar meteen zeggen: het is een boek dat je maar moeilijk terzijde kunt leggen. En daarvoor hoef je niet ‘van voor de oorlog’ te zijn. Tegen jonge mensen zou ik willen zeggen: hier heb je wat aan.

Rond 5 mei zond de NTR de gelijknamige tv-serie uit. Het is een wat versleten en vooral onrechtvaardige uitdrukking, maar ‘het boek is beter’. Je moet die dingen eigenlijk niet vergelijken. Je kunt een diepgravende, geschreven documentaire als deze niet tegenover het samenvattende, onvermijdelijk populariserende ‘beeld en geluid’ zetten. Bovendien is er sprake van een coproductie: Van Liempt is een journalistieke duizendpoot met een respectabel tv-verleden. En hij bevestigt in zijn nawoord dat hij qua onderzoek ook veel aan zijn omroepcollega’s heeft te danken.

Het neemt niet weg, dat de tv-serie er de oorzaak van was dat ik het boek ‘n tijdje heb laten liggen. Dat had ermee te maken, dat ik de serie als zuiderling die de bevrijding als 10-jarige heeft beleefd, als iets te Hollands ervoer en ook nogal behept met een blijkbaar onvermijdelijk hoog BN-gehalte. Dit valt allemaal het boek niet aan te wrijven. Een verfrissende douche, al slaat dit vooral op de schrijfstijl van Van Liempt (journalistiek van topniveau) en de keuzes die hij heeft gemaakt uit wat ons land in de tweede helft van de jaren veertig beroerde.

Indië-Indonesia

Er is weinig wat Nederland na de bevrijding bezig hield – of in opperste staat van opwinding bracht – dat niet in dit boek aan de orde komt. Het zou zoiets moeten zijn als de coloradokever, meegekomen met het Amerikaanse oorlogsmaterieel, dat een tijdlang ons volksvoedsel, de aardappel, bedreigde. Streven naar volledigheid heeft ook z’n valkuilen.

Wat Na de bevrijding in mijn ogen uiterst waardevol maakt, is vooral de heldere,  toegankelijke manier (bijna een thriller) waarop Van Liempt, aan de hand van notulen, telegram- en briefwisselingen, dagboeken en andere archiefstukken de ‘Indonesische kwestie’ uit de doeken doet. Eindelijk de koloniale oorlog, waarin ons land zich liet meeslepen en die zijn inwoners tot op het bot verdeelde en onze positie in de wereld welhaast onherstelbare schade berokkende, haarfijn geanalyseerd. Eindelijk ook duidelijk gemaakt, waar zich de haviken en de duiven bevonden en welke politieke spelletjes er werden gespeeld.

Een tweede onderwerp dat er uitspringt is dat van de ‘bijzondere rechtspleging’ jegens ‘foute’ Nederlanders – jarenlang een lied zonder end, waarin wraakgevoelens en de daaruit voortvloeiende misdragingen (vergelijkbaar met die van de bezetter van weleer) de toon bepaalden.

Gelukkig zijn er ook ‘gezelliger’ onderwerpen, zoals de discussie over het al dan niet invoeren van de stopperspil in het voetbal, fraude in de Elfstedentocht en de Olympische successen van Fanny Blankers-Koen. Om af en toe even op adem te komen.

Na de bevrijding is allesbehalve een loodzwaar boek. En het heeft met ‘opa vertelt’ niks te maken.

Een reactie op “Meer weten over de herrijzenis van Nederland”