hhBest – Sinds 1996

Boekbespreking door Sante Brun

Halverwege The Circle van Dave Eggers weet je al dat de schrijver het zich deze keer gemakkelijk heeft gemaakt: hij heeft een eenentwintigste-eeuwse versie van George Orwell’s 1984 geschreven. Dezelfde griezelige wereld, zelfs dezelfde soort slogans: Geheimen zijn leugens en Privacy is diefstal, een protagoniste, Mae, die het allemaal geweldig of minstens vanzelfsprekend vindt en dissidente figuren die zich proberen te onttrekken aan het alomtegenwoordige totalitaire systeem, dat het internet is geworden en waarbij een particuliere onderneming, The Circle, de macht over de wereld overneemt.

Dissidenten met wie het allemaal verkeerd afloopt. De enige hoop lijkt te zijn dat het driemanschap dat The Circle leidt, tegen het eind van het boek, door onderlinge meningsverschillen uiteen lijkt te vallen.

In The Circle wordt met gemak het ronde logo van Google’s Chrome herkend, de firma is ook gevestigd in Californië, het ontwikkelingsbureau van The Circle komt met de ene fantastische gadget na de andere – daar gaat de vergelijking met Apple beter op – waardoor iedereen permanent online is, alles met iedereen deelt, ieders geschiedenis tot duizend jaar terug uitgeplozen kan worden, kinderen chips moeten slikken waardoor kindermishandeling kan worden opgespoord, mensen met een strafblad of met een wapen direct voor een aparte kleur op het scherm herkend kunnen worden. Transparantie is vrede, zoiets.

Het grote verschil met 1984 is dat Orwell een doorgeschoten communistische heilsstaat voor ogen stond ,terwijl The Circle een ultraconservatief, kapitalistisch idee is, die er geen been in ziet de wereld te veranderen in een geweldige Demoxie waarvan de miljarden leden niet alleen flink spullen kopen, maar ook in enkele seconden kunnen beslissen over het lot van mensen, met name van mensen die niet meedoen met wat The Circle goed voor hen vindt. En dat levert miljarden besparingen op omdat verkiezingen overbodig zijn geworden.

Mij trof vooral het kritiekloze, optimistische enthousiasme van veel  protagonisten in het boek voor rechts-conservatieve waarden dat veel eerder kenmerkend is voor de Amerikaanse samenleving dan voor bijvoorbeeld de Europese. Mae, die geleidelijk een belangrijke rol gaat spelen in The Circle, snapt intussen niet dat haar ouders, geen bewakingscamera’s in huis willen in ruil voor perfecte gezondheidszorg – Mae’s eigen camera gaat alleen even uit als ze naar het toilet gaat of doucht, en ook dat spreekt vanzelf..

Hoe dan ook: sinds ik het  boek heb gelezen is mijn kijk op de moderne technische mogelijkheden veranderd. Ik heb de mobiele telefoon nog niet afgeschaft, maar ik heb hem zo min mogelijk aan en al helemaal niet meer in de broekzak. Ik overweeg mijn Twitter-account op te heffen en uit LinkedIn te stappen en al helemaal Facebook weg te doen. Moet ik mijn aandoenlijke familiefoto’s nog wel ten toon spreiden op Plus Google? In The Circle worden alle stappen sneller gedaan dan in het ‘echte’ leven – maar je ziet het toch geleidelijk gebeuren, hoogstens kun je vaststellen dat het nog ver weg is dat maar één onderneming de hele technologische ontwikkeling van de wereld in handen heeft.

Hoe dan ook: wie twijfelt of niet meedoet, die vergaat het slecht, daar komt het op neer, al lijkt het dat tegen het eind de twijfel zelfs de ultragelovige Mae bekruipt.

Het verhaal is, laten we het ronduit zeggen, een stripverhaal. Alle figuren kennen we uit strips, tweedimensionaal als ze zijn.

Niettemin is het een boek dat een waarschuwing inhoudt: als je niet uitkijkt kan je onschuldige whatsapp of selfie een lynchende horde op je af sturen.