hhBest – Sinds 1996

Boekbespreking door Sante Brun

De titel van het boek, Riña de Gatos, Madrid 1936, betekent letterlijk zoiets als: katjesgevecht, maar uit in de inhoud van het boek blijkt dat het ook betekent: kattengespin, of eventueel kattenkwaad – waarmee schrijver Eduardo Mendoza de periode aanduidt in de eerste maanden van 1936 die uiteindelijk zal uitdraaien op de Spaanse Burgeroorlog: wat er allemaal gebeurt is vooral spel, gevaarlijk spel, maar spel.

Zoals tegenwoordig gebruikelijk verzint iemand op de uitgeverij voor de Nederlandse vertaling een pakkende titel, het juffert niet of die ergens op slaat en op die manier kwam op de omslag van het boek te staan: De Neergang van Madrid.Wie het boek ter hand neemt om iets te vernemen over de neergang van de Spaanse hoofdstad moet ik teleurstellen: dat onderwerp komt in het geheel niet ter sprake, vermoedelijk ook omdat er in de Spaanse Burgeroorlog van alles is gebeurd, maar dat Madrid er betrekkelijk ongeschonden doorheen is gekomen.

Maar laat je er niet van weerhouden het boek te lezen, al was het maar omdat Mendoza vooral beroemd is geworden door zijn boek Ciudad de los prodigios, in 1988 in Nederland nog keurig De stad der wonderen genoemd, een prachtig boek over de meedogenloze opkomst van een mafiose gewetenloze schurk in het Barcelona rond de vorige eeuwwisseling en daarna. En de vertaling door Aline Glastra van Loon verdient alle lof. Zij heeft vooral kans gezien de enigszins plechtstatige verteltrant van Mendoza in geloofwaardig Nederlands om te zetten en toch ook diens grove en soms hilarische uitvallen te behouden. Zelfs als het boek zich lijkt te verliezen in politieke en kunsthistorische beschouwingen blijft de spanning er in.

Anthony Whitelands, een jonge Britse kunsthistoricus en kenner van het werk van de Spaanse schilder Velasquez, wordt uitgenodigd door een Spaanse hertog om enige schilderijen in diens huis in Madrid te komen taxeren. Whitelands, flink naïef mede doordat hij is opgegroeid in keurig aangeharkt Engeland en dan ook nog in een tamelijk vredig hoekje, dat van de kunst, komt vanaf het eerste moment dat hij in Spanje verblijft terecht in het tumult dat vooraf gaat aan het begin van de Spaanse Burgeroorlog in 1936. Hij wordt in die maalstroom meegesleurd, de meeste tijd beseft hij niet waar hij eigenlijk mee bezig is en wat er om hem heen en met hem gebeurt. Hij maakt kennis met een aantal historische figuren zoals José Antonio Primo de Ribera,Francisco Franco, Manuel Azaña etcetera, maar vooral raakt hij verwikkeld in het leven van drie vrouwen. Enfin, het is onbegonnen werk het verhaal kort samen te vatten, het is de verdienste van Mendoza dat hij zorgt dat de lezer geen moment de weg kwijt raakt in het door hem geschapen labyrint.

Dat komt niet in de laatste plaats door de licht ironische toon waarop het gestuntel van de naïeve Brit het verhaal bepaalt, soms heeft het boek de sfeer van een typisch Britse tv-serie zoals Allo Allo, Whitelands verliest ook, ondanks alles, geen moment uit het oog dat er nog altijd de trein naar het veilige Engeland is en minstens de Britse ambassade in Madrid – hij wordt hoogstens opgehouden doordat hij op cruciale momenten in het verkeerde bed ligt of te dronken is om de trein te halen.

Pas in de laatste bladzijden komt Whitelands er achter door wie hij waarvoor is gebruikt in een opeenvolging van gebeurtenissen die inderdaad gebagatelliseerd zouden kunnen worden tot ‘kattenkwaad’.

Dit is een boek in de categorie  ‘in één ruk uitlezen’, daar kan de rare Nederlandse titel echt niks vanaf doen.