hhBest – Sinds 1996

Filmbespreking door Sante Brun

Het affiche toont het moment dat Anne haar eerste ‘wegraking’ beleeft, waarvan ze zich later niets herinnert.

Weer eens wat anders: een film die voor een deel gemaakt lijkt op basis van je eigen levensgeschiedenis: Amour.

Een echtpaar van in de tachtig in Parijs, in zo’n negentiende-eeuws appartement, zij, Anne (Emmanuelle Riva), is voormalig pianolerares, wat hij, Georges (Jean-Louis Trintignant) vroeger deed wordt niet vermeld. Ze leven hun leventje, erg op zichzelf maar ook wel een beetje sociaal – zo gaan ze in het begin van de film naar een pianorecital. Op een ochtend krijgt Anne een beroerte waardoor ze aan haar rechterzijde verlamd raakt. Ze wordt naar het ziekenhuis gebracht, maar ze wil naar huis, ze is doodsbang voor het ziekenhuis. Thuis neemt Georges de zorg voor haar op zich. Daar wordt niet over gesproken, dat gebeurt gewoon: liefde.

Buiten dat korte bezoek aan de concertzaal speelt de hele film zich af in dat appartement, waar de dochter Eva (Isabelle Huppert) een paar keer op bezoek komt, helemaal vol van haar eigen besognes; en een leerling van Anne, Alexandre, die ook nogal met zichzelf bezig is. Een stel buren doet de boodschappen en dat is het. Georges – Trintignant, best herinnerd als de acteur in de film Un Homme et une femme van Truffaut, 1966 – is zelf ook niet geweldig ter been, en hoe de twee daar, hoe zal ik het zeggen, met letterlijk vallen en opstaan voorthobbelen is hartverscheurend. Zij eist nogal wat van Georges, maar die begrijpt dat, discussie is niet nodig, hij doet het: liefde.

Tot Anne haar tweede beroerte krijgt die haar volstrekt bedlegerig maakt, vermoedelijk ook verward en nauwelijks bij bewustzijn, en ook haar spraakvermogen grotendeels ontneemt. Ze besluit op een gegeven moment zich dood te hongeren en dorsten, haar man vindt het verschrikkelijk, maar hij begrijpt het wel. Op een ochtend staat hij zich te scheren en hoort haar roepen: ‘Pijn! Pijn! Pijn!’ Hij gaat op de rand van het bed zitten en vertelt, kennelijk ten einde raad, een korte episode uit zijn jeugd. En dan, misschien met voorbedachten rade, maar mogelijk ook in een impuls, grijpt hij een kussen en drukt dat op haar gezicht, tot ze niet meer beweegt: liefde.

Hij kleedt haar netjes aan, legt een krans van bloemen om haar hoofd en plakt de kieren van de deuren dicht, waarna hij een lange brief schrijft. Het is duidelijk wat er gaat gebeuren. Het resultaat, daar begint de film mee: de brandweer die de voordeur forceert, en binnen het ontbindende lijk van Anne vindt.

De kunst van het weglaten

Regisseur Michael Haneke heeft met Amour getoond dat alleen de allerstrengste wetten van de cinematografie het mogelijk maken het verhaal zo zuiver te vertellen als mogelijk en nodig is. Daarvoor hoef je niet te zien hoe de twee beroertes zich voordoen, de hint is voldoende. Je hoeft heel veel niet te zien, alles dat maar enigszins gemist kan worden wordt weggelaten, de film is ook opgebouwd uit schijnbaar willekeurig gekozen fragmenten – je ziet bijvoorbeeld Georges terwijl hij uit Le Monde een bericht voorleest over de Israëlische premier Netanyahu – waardoor onnadrukkelijk benadrukt wordt hoe onmogelijk het is iemand die hulpbehoevend is als Anne goed te verzorgen en al helemaal door een meer dan tachtigjarige man, die zich ook nog een scheldpartij moeten laten welgevallen van een gehuurde verpleegster die volgens hem haar vak niet verstaat. De film is ook niet bedoeld is als een spannend verhaal met ongewisse uitkomst: de uitkomst is de scène waarmee de film begint.

Of het in de Franse gezondheidszorg werkelijk zo slecht gesteld is, dat weet ik niet en dat is ook niet het onderwerp van de film, maar in de perceptie van Anne en dus ook voor Georges is de zorg slecht, en zou een scheiding betekenen, en daar valt niet aan te denken: het is dan ook ondenkbaar.

Moet ik nog iets vertellen over de eerste zin van dit stuk? Jullie moeten maar volstaan met die ene zin. Helemaal in de stijl van Haneke.