hhBest – Sinds 1996

Boekbespreking door Sante Brun

‘Als ik eens een gewaagde vergelijking mag maken: ‘de roman is een liefdesverhaal, het korte verhaal is een one night stand.’ Dat schrijft Niccolò Ammaniti in de inleiding tot zijn verhalenbundel Il momento è delicato. In het Nederlands vertaald als Een delicaat moment en uitgegeven door Lebowski. Dat gebeurt vaker: de uitgever vraagt aan een schrijver die een bestseller is gebleken, of er nog iets nieuws aankomt. Als de schrijver dat moet ontkennen is de volgende vraag: heb je niks meer liggen van vroeger? En het antwoord is dikwijls ja, eenvoudigweg omdat de schrijver nogal langs uitgeverijen heeft geleurd met zijn vroege werk tot er eindelijk eentje intrapte, hetgeen het begin bleek van een glorieuze carrière. Het boek van Ammaniti is er een van de laatste categorie.

‘Als je een heel stil plekje zoekt in een boekhandel, dan moet je gaan naar de hoek waar de pockets met korte verhalen staan,’ schrijft Ammaniti zelf in de inleiding, waarin hij uiteenzet hoe hij probeert een uitgever een verhalenbundel aan te smeren.

Ik wil verder niet al te denigrerend overkomen aangaande verhalenbundels, veel schrijvers hebben zich er aan gewaagd en menige bundel levert veel leesplezier op. Ik noem de bundels van Thomas C. Boyle, met verhalen die oorspronkelijk allemaal gepubliceerd werden in leidinggevende literaire tijdschriften. Een andere is F. Scott Fitzgerald.

Wat is een kort verhaal?

Ammaniti hoort niet tot die schrijvers die uitsluitend bekend zouden kunnen staan om hun korte verhalen. (Wat is trouwens een kort verhaal? Waren de stukjes van Simon Carmiggelt geen korte verhalen? Hoe zou je de verhalen van Belcampo noemen?) Niettemin kan ik de lezing van deze bundel wel degelijk aanbevelen, omdat de verhalen een interessant inzicht bieden in de groei van de schrijver naar de compleetheid van de romancier.

In Italië bestaat ook een zekere cultuur van korte verhalen, Dino Buzzati schreef bijna niet anders, Italo Calvino heeft ook enkele bundels op zijn naam, vaak zijn het surrealistische of absurde verhalen, en in die traditie staat Ammaniti ook.

De verhalen in ’Il momento’ hebben met elkaar gemeen dat ze gedeeltelijk stammen uit de tijd dat niemand van de schrijver had gehoord. Maar daar vind je al elementen die je aantreft in de latere in de succesboeken als Ik ben niet bang, Zoals God het wil, Fango (‘Modder’, feitelijk ook een verhalenbundel), Ik pak je en ik neem je mee en Laat het feest maar beginnen.

Beginnende pubers

Van sommige verhalen zijn beginnende pubers de hoofdpersoon zoals de ik van de meeste van de genoemde romans; andere, de meeste, ontwikkelen zich in absurde zin, alsof ze droomverhalen zijn, zoals het verhaal Tragische dageraad over de zwerver die ‘s nachts in een park een omroepster van de tv ziet veranderen in een monster dat hem vervolgens verslindt, waarna een nietsvermoedende politiepatrouille de zangers Riccardo Cocciante en Bruce Springsteen gearmd door het park zien lopen en om hun handtekening vragen. ‘Ze zijn geen monsters’, namelijk.

Het interessantste is de serie die in enkele verhalen in dit boek begint en voortgezet blijkt te zijn in Fango met De laatste oudejaarsavond van de mensheid en vervolgens culmineerde in Laat het feest maar beginnen: het verhaal dat begint als een beschrijving van ietwat zieke aspecten van de moderne Italiaanse samenleving maar dat leidt naar een catastrofale ontwikkeling. In ‘de laatste oudejaarsavond’ culmineert het in de ontploffing van een compleet flatgebouw in Rome, in ‘het feest’ in het totaal uit de hand lopen van een op zich al decadent feestje in jetsetkringen en de meelopers daaromheen.

In Il momento zitten best een paar verhalen die de moeite waard zijn, bijvoorbeeld dat over de jongen die zo verschrikkelijk verlangt naar die prachtige bromfiets, of het verhaal over het jongetje dat een afstandsbediening voor de tv uitvindt: een gebroken bezemsteel die je goed gemikt naar de kanalenkiezer van de ouderwetse tv moet gooien – op zich ook al zo’n catastrofaal verhaal, net als het verhaal van het meisje dat op school bekend staat als iemand die het geen probleem vindt de jongens te pijpen maar dat op een bepaald moment gewoon weigert – met alle gevolgen van dien. Of het verhaal van de kleine inbreker die bij het betreden van een onbewoonde flat zowat het leven laat, of over de man die bij pogingen minieme sporen van een nacht vreemdgaan uit te wissen zijn halve flatgebouw verwoest.

Wat je in ieder geval moet zeggen is dat lang niet alle verhalen in deze bundel echt goed zijn. De leeftijd van de verhalen zegt niks: het verhaal De dochter van Shiva uit 1993, over de Duitse toeriste die in India tegen het noodlot aanloopt, is verrukkelijk.

Maar eigenlijk had ik niet verwacht dat het boek in het Nederlands zou worden vertaald.

Aan de andere kant: Ammaniti verkoopt, dus eigenlijk is de publicatie wel logisch.

De titel van de bundel is ontleend aan een opmerking van zijn Italiaanse uitgever, die steeds als Ammaniti aankwam met een verhalenbundel opmerkte: ‘Het is momenteel delicaat’, waarmee hij wilde zeggen: ‘Het is op dit moment marketingtechnisch nogal gewaagd om met zo’n verhalenbundel aan te komen.’

Uitgeverij Lebowski, die de Nederlandse vertaling uitgeeft, vond dat blijkbaar niet.