hhBest – Sinds 1996

The Lower River

Boekbespreking door Sante Brun_______                                         

Hock heet hij, Ellis Hock. Zijn grootvader heette Falcone, vroeg een vriend advies en die zei: je moet er Hock van maken, een verbastering van Hawk, feitelijk. Ellis’ vader dreef een herenmodezaak in een provincieplaats in New England, Medford, toevallig ook de plaats waar belangrijke delen van het oeuvre van Paul Theroux zich afspeelt.

Ellis heeft de zaak van zijn vader overgenomen en drijft hem nog op vooroorlogse wijze en hoewel het naar omstandigheden nog goed gaat, is de ouderwetse winkel ten dode opgeschreven; maar de zaak heeft nog veel vaste klanten, vooral middelbare vrouwen (ook in de VS kopen vrouwen de kleren van hun man) met wie Ellis vriendschappelijke banden onderhoudt, voor een deel via e-mail. Zijn vrouw Deena komt daar op zeker moment achter en beschouwt de uitgebreide mailwisseling met andere vrouwen als iets minder onschuldig dan Ellis zelf en zij eist onmiddellijk echtscheiding.
Eigenlijk gaat daardoor een grote wens van Hock in vervulling. In zijn jeugd heeft hij bij het Amerikaanse Peace Corps gewerkt en is daarbij verliefd geworden op het Afrikaanse land Malawi, waar hij leraar Engels werd in een klein dorp, Malabo – niet alleen verliefd werd hij op land en volk maar vooral op de mooie Gala. Maar zijn dromen over een mooi en paradijselijk leven met haar komen niet uit als Hock hals-over-kop terug moet naar de VS door de dood van zijn vader. Het enige zichtbare dat hij heeft overgehouden aan zijn verblijf in Malawi is zijn hobby: het houden van slangen.
Dus als de scheiding rond is met alle bitterheid die erbij hoort, vertrekt hij naar Malawi. In de hoofdstad Blantyre koopt hij boeken, pennen, potloden, hij gaat gewoon weer naar Malabo, het paradijs waar hij zijn hele leven van is blijven dromen en waar hij weer zal gaan onderwijzen.
Tijdens de reis naar Malabo komt hij er allengs achter dat er een en ander veranderd is. ‘Niemand gaat nog naar Malabo,’ zegt een Engelsman die hij van vroeger kent en die nooit is weggeweest. Want anders dan in de jaren zestig is de sfeer van vooruitgang en optimisme omgeslagen in corruptie, machtsmisbruik en achterstelling van mensen die wonen aan ‘The Lower River’, de benedenloop, waarbij beneden letterlijk moet worden genomen. The Lower River is ook de naam van Theroux’ boek.

Sinistere figuur

Hock ontmoet tijdens de reis naar de binnenlanden een jongeman in goeden doen genaamd Manyenga, die de baas blijkt te zijn in het dorp, een sinistere figuur, het prototype van de crimineel. De school is al lang ingestort en verlaten, de kerk en de kliniek zijn er niet meer, in Malabo heerst weer de sfeer van stagnatie van vroeger. En al snel krijgt Hock in de gaten dat hij weliswaar een comfortabele hut en een bediende heeft, Sena, maar dat hij er feitelijk ook gevangen zit en dat het doel van Manyenga is: hem volledig financieel uit te kleden en zich dan van hem te ontdoen. De mensen in het dorp, vervallen tot totale lethargie, worden nu vooral in leven gehouden door de voedseldroppings van een geheimzinnige ‘agency’, die bestaat uit blanken die Hock maar lastig vinden en weigeren hem te helpen als hij een vluchtpoging doet.
Nog een paar vluchtpogingen, waarbij hij onder andere zijn kennis van slangen gebruikt, mislukken, tot hij kans ziet het Amerikaans consulaat in Blantyre door middel van een gesmokkeld briefje te alarmeren.
Paul Theroux was zelf ooit uitgezonden door het Peace Corps als leraar Engels in Malawi, hij is er ook meer recent nog teruggeweest, hij heeft daar lang geleden een aantal boeken en verhalen over geschreven, The Lower River (in het Nederlands vertaald als ‘De Benedenrivier’) is dan ook geschreven met groot inlevingsvermogen en kennis van zaken. Het is in feite een bizar verhaal, dat niettemin wel eens grotendeels op waarheid zou kunnen berusten. Het is als gebruikelijk weer geschreven in prachtig Engels. Je raakt gefascineerd door de cultuur van de mensen, die primitief genoemd zou kunnen worden, beheerst als ze worden door geesten en heksen en taboes. Op zich zou daar nog mee te leven zijn geweest, maar Manyenga is beter ingelicht en maakt daar misbruik bij het overheersen van zijn dorp aan de benedenloop van de rivier.
En Theroux brengt dat trefzeker onder woorden in deze beklemmende roman.