hhBest – Sinds 1996

Boekbespreking door Sante Brun

Hoe zou het toch komen? Dat ik wel heel erg vaak bij het lezen van een boek na een poosje naar de boekenkast loop en daar peinzend ga staan nadenken waar een bepaald boek ook alweer staat – omdat ik aan dat boek moest denken terwijl ik een ander boek lees.

Bij ‘De 100-jarige man die uit het raam klom en verdween’  van de Zweedse schrijver Jonas Jonasson –> dacht ik zelfs aan drie boeken.

Daar was ten eerste Haas van de Finse schrijver Arto Paasilinna, maar dat is niet zo moeilijk omdat Jonasson dat boek noemt in De 100-jarige – ik kan niet anders denken dan met opzet omdat hij de Fin dankbaar is voor het idee.

En vervolgens aan het leukste boek van Harry Mulisch, De Diamant, dat gaat over een diamant, Siddharta genaamd, die nadat hij in India is gevonden, een reis door de wereldgeschiedenis maakt, en daar als het ware toevallig bij de belangrijkste gebeurtenissen een rol speelt. Een opmerking in dat verhaal is me bijgebleven, namelijk uit de episode van het oude Rome dat juist in zijn decadente periode is terecht gekomen. Daar is sprake van ‘een bisschop die zijn eigen schoonmoeder’ was. Hoe decadent wil je het hebben. Mulisch schreef het boek in 1954, toen hij 27 jaar was.

En het derde boek is The Life and Opinions of Tristram Shandy, Gentleman  van Laurence Stern, uit het midden van de achttiende eeuw.

Haas gaat over een man die plotseling besluit een geheel ander leven te gaan leiden, in gezelschap van een witte haas. En het boek over Tristram Shandy heeft (in veel sterkere mate) dat kletsmajoorderige van De 100-jarige.

Aan deze kennis heb je natuurlijk niks, hoogstens maakt het je enigszins tevreden over je eigen eruditie van de omgevallen boekenkast.

Prettig gestoorde types

Dus. De honderdjarige, Allan Karlsson stapt uit het raam van het bejaardenhuis, vooral om viering van zijn honderdste verjaardag te ontlopen en komt meteen in een ingewikkeld avontuur terecht dat jullie zelf maar moeten lezen. Parallel aan dat verhaal geeft Jonasson een uitgebreide terugblik op het leven van Karlsson, die net als de Siddharta van Harry Mulisch de belangrijkste elementen van de geschiedenis, in dit geval van de twintigste eeuw, blijkt te hebben meegemaakt.

Hij heeft de ontwikkeling van de atoombom een flinke zet in de goede richting gegeven, hij heeft Churchill het leven gered, hij heeft president Trueman onder de tafel gedronken, hij heeft Stalin, Berija, Mao en Kim Il-sung ontmoet – en dat is nog maar een zeer korte samenvatting. Het zal niemand verwonderen dat hij daarbij een groot aantal keren bijna dood gaat door verongelukken of terechtstelling. Samen met het feit dat hij inmiddels precies honderd jaar oud is en nog fit als een hoentje rijst het beeld op van een karikatuur van de eenvoudige burger van de twintigste eeuw die alleen kan overleven door maar te doen of niets hem meer verwondert. En anders om een borrel te vragen, wat Karlsson dan ook voortdurend doet.

Niemand kijkt er meer raar van op als het gezelschap prettig gestoorde types waarin de honderdjarige uiteindelijk verzeild raakt in een oude Boeing 747 van een Azerbeidzjaanse luchtvaartmaatschappij samen met een olifant en een hond aankomt op Bali, voor een welverdiende rustige oude dag. En passant neemt schrijver Jonasson de Zweedse politie en het juridisch apparaat wegens absolute stuntelarij flink op de hak.

Het is een onderhoudend boek dat geen enkele moeite doet serieus genomen te worden. Het is geschreven in een soort kinderboekenstijl – dat is nog een link met het boek van Paasilinna  -  en dat is een hele tijd leuk en effectief, maar maakt wel dat je op driekwart van het werk gaat zitten bladeren: hoe lang moet ik nog. Gelukkig krijgt het verhaal daarna weer enorm vaart en gebeuren er voor de hand liggende en tevens volslagen onverwachte ontwikkelingen.

Dat in Zweden een miljoen exemplaren van het boek verkocht zouden zijn, waag ik te betwijfelen. Zweden heeft negen miljoen inwoners verdeeld over drie miljoen gezinnen. Nou ja, wat maakt het uit. Belangrijker: Jonasson werkt aan een nieuw boek. Zal mij benieuwen.