hhBest – Sinds 1996

Boekbespreking door Sante Brun

---

Jonathan Franzen behandelt in zijn boek Freedom kort een nogal modern onderwerp: dierenliefhebbers zijn vaak geen milieu-activisten en omgekeerd.Thomas Coraghessan Boyle <- heeft van dit onderwerp het thema gemaakt van zijn nieuwste roman, When the killing’s done. Zoals wel vaker in zijn werk heeft Boyle het onderwerp dicht bij huis gezocht, in Californië, ditmaal zelfs in zijn woonplaats Santa Barbara. Ook het milieu als onderwerp is hem niet vreemd. In Friend of the Earth schrijft hij over een nabije toekomst, waarin de opwarming van de aarde definitief en onomkeerbaar heeft toegeslagen.

Boyle beschrijft, zeker voor ons, Nederlanders met hun voor honderd procent aangeharkte landje, de Verenigde Staten als een woeste wereld waarin je nooit ver hoeft te reizen om jungles, woestijnen en savannes te vinden en waarin de wilde en vaak gevaarlijke dieren niet alleen in de wilde natuur, maar ook wel aangetroffen worden terwijl ze je gazonnetje omgraven of kaal grazen.

In 1980 werden de Kanaaleilanden voor de kust van Californië aangewezen als nationaal park, hetgeen de gelegenheid opende om twee van de eilanden eens goed aan te pakken: Anacapa te ontdoen van de anderhalve eeuw oude rattenplaag als gevolg van schipbreuk, en op Santa Cruz alle daar ooit geïntroduceerde varkens om te brengen. In beide gevallen hebben de ratten resp. varkens een flinke bres geslagen in de inheemse, voor een deel zelfs endemische flora en fauna. Alma Takesue is de woordvoerster van de organisatie van nationale parken, en volkomen overtuigd van de noodzaak van het (uiteraard tamelijk bloedige) optreden. De ratten worden vergiftigd, de varkens doodgeschoten, de lijken moeten er wegrotten dan wel genuttigd worden door raven en adelaars. Alma is een ietwat wereldvreemde vrouw, die wel erg veel sake drinkt – ze is van Japanse afkomst.

Dave LaJoy houdt van zijn honden en dus ook van alle andere dieren, met uitzondering van mensen. Hij richt een beweging op die zich verzet tegen het doden van de ratten en varkens, want dat zijn óók dieren. Lajoy is een enorme schreeuwlelijk en botterik, die ergens in het boek meedeelt ‘pas beschaafd te zullen worden als het moorden ophoudt.’ Vandaar de titel van het boek. LaJoy is een vreselijke kerel, die niet op de sympathie van T.C. Boyle kan rekenen, en die genadeloos beschrijft in al zijn sluwe doortraptheid.

Takesue wordt herhaaldelijk verrast door de acties van van LaJoy, die kalium strooit op Anacapa om de ratten te beschermen (het werkt niet) en die, als een van zijn volgelingen een actie op Santa Cruz met haar leven betaalt, twee wasberen die hij zijn gazon ziet omwoelen, op Santa Cruz afzet – zij zullen de volgende plaag gaan vormen na het uitroeien van de ratten en de varkens – en die zijn plan om er ook ratelslangen uit te zetten op spectaculaire wijze gedwarsboomd ziet.

Beide hebben ze vrienden en relaties in hun eigen omgeving die op de een of andere manier iets te maken hebben met de Kanaaleilanden. Alma’s vriend Timis een fanatiek milieu-activist die geen kinderen wil omdat de wereld al overbevolkt is – en Alma in de steek laat als ze toch zwanger blijkt. LaJoy’s vriendin Anise is opgegroeid op een schapenboerderij op Anacapa, toen die daar nog gevestigd was, haar moeder heeft, zwanger van haar, als enige een schipbreuk op het eiland overleefd.

Ik heb de neiging dit een van de mindere boeken van T.C. Boyle te vinden. Niettemin: in zijn beschrijving van dingen die nauwelijks te beschrijven zijn, steekt ook dit boek nog altijd met kop en schouders uit boven van alles en nog wat. Maar hij haalt nogal wat overhoop waardoor je soms bijna de draad kwijt raakt.

Toch, en toch: de vaste methode van Boyle werkt ook hier in de hand, dat je het idee hebt een boeiend geschreven verslag van gebeurtenissen te lezen die ook echt hebben plaats gevonden. Ik wijs even op zijn boeken over Amerikaanse iconen als Kinsey, F.L. Wright, McCormick, Kellogg; in essentie fictie, maar gebaseerd op een grote reeks daadwerkelijk gebeurde feiten. De ratten en de varkens op de Kanaaleilanden zijn ècht uitgeroeid, bijvoorbeeld.

Boyle had met gemak een non-fictieboek over het onderwerp kunnen schrijven, maar dan had hij zijn ongelooflijke talent niet kunnen uitleven om gefingeerde karakters te laten uitbeelden wat hij ziet als voor- en achtergrond bij de verhalen die hij gebruikt. Takesue als een ietwat onaangepast individu met een onhandige levensstijl, LaJoy als de kortzichtige gelijkhebber – geen wonder dat de twee elkaar, zacht gezegd, niet liggen.

Ik kijk alweer reikhalzend uit naar een volgend in de unieke barokke stijl van Boyle geschreven roman.